Browsing by Author "Sari, Mehmet Ferhat"

Now showing 1 - 5 of 5

Bursa atmosferindeki polisiklik aromatik hidrokarbon konsantrasyonları ve muhtemel kaynaklarının belirlenmesi
(Bursa Uludağ Üniversitesi, 2022-11-15) Sari, Mehmet Ferhat; Esen, Fatma; Bursa Uludağ Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü/Çevre Mühendisliği.; Bursa Uludağ Üniversitesi/Mühendislik Fakültesi/Çevre Mühendisliği Bölümü.; 0000-0001-7114-7286; 0000-0002-1445-0868
Bu çalışmada Bursa’da 6 farklı noktada pasif hava örnekleyici kullanarak bir yıl boyunca dış ortam havasındaki PAH’ların konsantrasyon değerleri ve muhtemel kaynaklarının belirlenmesi amaçlanmıştır. En düşük konsantrasyon değeri arka plan olarak nitelendirilen Keles örnekleme noktasında ölçülmüş iken, en yüksek konsantrasyon değeri Sanayi/Tarım olarak nitelendirilen Hasanağa örnekleme noktasında ölçülmüştür. Elde edilen konsantrasyon değerleri Bursa’da daha önceki yıllarda yapılan çalışmalardan yüksek bulunmuştur. Bunun nedeninin yıllara göre sanayinin ve nüfusun artmasına bağlı olarak atmosferik PAH girdilerinin artması olduğu düşünülmüştür. PAH’ların muhtemel kaynaklarının belirlenmesinde ise literatürde sıklıkla kullanılan yöntem olan moleküler tanı oranlarından yararlanılmıştır. Elde edilen moleküler tanı oranlarına göre Bursa atmosferindeki PAH’ların en büyük kaynaklarının fosil yakıtların yanması ile trafik olduğu belirlenmiştir. Ayrıca Bursa’da önceki yıllarda yapılan çalışmalarda belirlenen PAH kaynakları ile bu çalışmada belirlenen PAH kaynakları arasında benzerlik bulunmuştur.
Bursa'da poliklorlu bifenil (PCB) konsantrasyonlarının zamansal ve mekansal değişimlerinin aktif-pasif hava örnekleyicileri ve arı-arı ürünleri ile belirlenmesi
(Bursa Uludağ Üniversitesi, 2019) Sari, Mehmet Ferhat; Esen, Fatma; Bursa Uludağ Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü/Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı.
Bu çalışmada, Bursa ilinin kentsel ve yarı-kentsel (Ovaakça ve Cumalıkızık) bölgelerinden alınan hava örnekleri ile arı, bal ve polen örneklerindeki poliklorlu bifenillerin (PCB'lerin) konsantrasyon seviyeleri, kaynakları, meteorolojik faktörler ile olan ilişkileri ve kanser riski indeksleri değerlendirilmiştir. Hava örneklerinin toplanmasında pasif ve aktif (yüksek hacimli hava örnekleyicisi (YHHÖ)) olmak üzere iki örnekleyici tipi kullanılmıştır. Örnekleme periyodu olarak pasif hava örnekleyiciler (PHÖ'ler) için Mayıs 2017-Nisan 2018; YHHÖ'ler ile arı, bal ve polen örnekleri için arıcılık dönemi olan Mayıs-Eylül 2017 tarihleri seçilmiştir. PHÖ yardımıyla hesaplanan ortalama toplam 50 PCB (∑50PCB) konsantrasyonu Ovaakça ve Cumalıkızık örnekleme bölgeleri için sırasıyla 679,57±294,24 pg/m3 ve 874,05±291,78 pg/m3 olarak bulunmuştur. Benzer şekilde YHHÖ yardımıyla hesaplanan ∑50PCB konsantrasyonları (gaz+partikül faz) ise sırasıyla 659,51±159,74 pg/m3 ve 586,31±151,36 pg/m3 değerlerini almıştır. Arı, bal ve polen örneklerindeki PCB seviyeleri ise Ovaakça örnekleme bölgesi için sırasıyla 114,44±20,36, 104,89±31,48 ve 65,89±13,54 ng/g kuru ağırlık (ka), Cumalıkızık örnekleme bölgesi için ise sırasıyla 119,41±45,13, 112,75±21,57 ve 46,52±8,85 ng/g ka olarak hesaplanmıştır. Her iki bölge arasındaki PCB kaynakları ile zamansal olarak konsantrasyon dağılımları arasındaki farklılıklar/benzerlikler ayrılma katsayısı (COD) ve pearson korelasyon katsayısı (PCC) gibi istatistiksel yöntemler yardımıyla belirlenmiştir. Genellikle örnekleme bölgelerindeki PCB kaynakları ile konsantrasyon dağılımlarının farklı olduğu tespit edilmiştir. Örnekleme materyalleri ile meteorolojik parametreler arasındaki ilişkiye bakıldığında; sıcaklık ve bağıl nem arasında anlamlı ilişki tespit edilmiştir. PHÖ kullanarak elde edilen PCB'lerin soluma yoluyla, bal ve polen örneklerini kullanarak da PCB'lerin sindirim yoluyla (tüketilerek) yetişkinlerde (70 yaş) ve çocuklarda (9 yaş) oluşabilecek kanser riski hesaplanmıştır. Yapılan hesaplamalara göre, yetişkinlerde ve çocuklarda hem soluma hem de sindirim yoluyla oluşabilecek herhangi bir kanser riski belirlenmemiştir.
Bursa’daki iç ve dış ortam havasında organoklorlu pestisitler (OCP’ler): Konsantrasyon dağılımları, muhtemel kaynakları ve sağlık riskleri
(Bursa Uludağ Üniversitesi, 2023-10-09) ESEN, FATMA; Esen, Fatma; Sari, Mehmet Ferhat; Bursa Uludağ Üniversitesi/Mühendislik Fakültesi/Çevre Mühendisliği Bölümü; 0000-0001-7114-7286; 0000-0002-1445-0868; 0000-0003-1963-513X
Organoklorlu pestisitler (OCP’ler) fiziksel ve kimyasal özelliklere göre tüm çevrede bulunan ve dünyada en yaygın olarak kullanılan kimyasalların başında gelmektedir. Yaklaşık 40 yıldır kullanımları yasak olmasına rağmen hem kararlılıklarından hem de kaçak kullanımlarından dolayı günümüzde hala insan sağlığını tehdit etmektedir. Bu çalışmada, Bursa sınırları içerinde yer alan 15 iç ve 6 dış ortam havasında OCP konsantrasyonlarının seviyeleri, muhtemel kaynakları ve soluma yoluyla oluşabilecek kanser riski hesabı değerlendirilmiştir. Toplam 10 OCP bileşiğinin iç ortam havasındaki konsantrasyon değerlerinin 467,8±94,9 pg/m³, dış ortam havasındaki konsantrasyon değerlerinin ise 419,3±137,1 pg/m³ olduğu belirlenmiştir. Örnekleme noktalarındaki binaların yaşının yanı sıra dış ortam havasında da tarımsal alanların varlığı ve yakınlığı iç ortam OCP konsantrasyonlarının dağılımlarında önemli rol oynadığı belirlenmiştir. Muhtemel kaynakların değerlendirilmesinde izomer oranlarından yararlanılmıştır. Bu izomer oranlarına göre, Bursa’da OCP’lerin esas kaynaklarını lindanların oluşturduğu tespit edilmiştir. Ayrıca yine aynı oranlara göre günümüzde hala Bursa’da pestisit kullanıldığı sonucuna varılmıştır. Son olarak hem iç hem de dış ortam havasının solunması yoluyla oluşabilecek kanser riskleri artan yaşam boyu kanser riski (ILCR) yöntemine göre değerlendirilmiştir. Elde edilen hesaplamalara göre, Bursa’da hem iç hem de dış ortamda OCP’lerin solunması yoluyla oluşabilecek herhangi bir kanser riski tespit edilmemiştir.
Effect of COVID-19 on PM₁₀ and SO₂ concentrations in Turkey
(Taylor & Francis, 2021-05-05) Sarı, Mehmet Ferhat; Esen, Fatma; Sari, Mehmet Ferhat; ESEN, FATMA; Bursa Uludağ Üniversitesi/Mühendislik Fakültesi/Çevre Mühendisliği Bölümü.; 0000-0001-7114-7286; 0000-0002-1445-0868; AAG-8469-2021; AAK-1254-2020
The first COVID-19 case in Turkey was reported by the Ministry of Health of the Republic of Turkey on March 10 2020. From this date, some restrictions were introduced by the Government of the Republic of Turkey in many cities. At first, due to the increasing number of cases, curfews were declared in 31 cities between 11-12 April 2020. Later, curfews continued to be applied every weekend and on public holidays. Both human and industrial activities came to a halt with these restrictions. In general, it was considered more meaningful to determine how much curfews could reduce air pollution, since curfews were not implemented on weekdays. The aim of this study is to determine by how much PM₁₀ and SO₂ concentrations decrease with restrictions in Turkey. In this context, data of 61 air quality measurement stations in 31 cities with restrictions were used. The data obtained were compared with the concentration values on the same date in 2019. Mean PM₁₀ concentration levels decreased by 38.69% (ranging from 20.67% to 52.51%) and mean SO₂ concentration levels decreased by 33.86% (ranging from 3.66% to 52.41%) compared to 2019. Also, the Pearson correlation coefficient was used to determine the relationship between temperature, wind speed, precipitation and pollutant concentrations in provinces where curfews exist. From this, it was concluded that curfews were more effective than temperature and wind speed to reduce pollutant concentrations. In addition, according to the correlation results obtained between precipitation and pollutant concentrations, it was concluded that wet precipitation is more effective in 2020. The coefficient of divergence (COD) method was used to determine the differences between pollutant sources in 2019 and 2020. According to the results obtained, there were differences in PM₁₀ and SO₂ sources between 2019 and 2020 and serious reductions in current air pollution were observed. This study confirmed the effect of restriction of both human and industrial activities on air pollution, and it may be of use for understanding better which activities must be controlled or improved to reduce the impact on the environment.
Nilüfer Çayı üzerindeki hava, su ve sediment örneklerindeki organik kirleticilerin ve kaynaklarının belirlenmesi
(Bursa Uludağ Üniversitesi, 2023) Sari, Mehmet Ferhat; Esen, Fatma; Bursa Uludağ Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü/Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı.; 0000-0001-7114-7286
Bu çalışmada, Bursa ilindeki Nilüfer Çayı güzergâhı boyunca aylık olarak 6 farklı noktadan dış ortam havası, 7 farklı noktadan ise yüzeysel su ve sediment örneklerindeki polisiklik aromatik hidrokarbon (PAH) ve poliklorlu bifenil (PCB) konsantrasyonlarının zamansal ve bölgesel dağılımları, bölgelerin birbirleri ile olan ilişkileri, hava-su ve su sediment medyalarındaki kirletici geçişleri ve akıları, ve muhtemel kaynaklarının belirlenmesi değerlendirilmiştir. Hava örneklerinin toplanmasında pasif hava örnekleyiciler (PHÖ’ler), yüzeysel su örneklerinin toplanmasında poliüretan bidonlar ve sediment örneklerinin toplanmasında Ekman kepçesi kullanılmıştır. Örnekleme süresi olarak Ekim 2021-Eylül 2022 tarihleri arası seçilmiştir. Örnekleme periyodu ise hava, su ve sediment örnekleri için aylık olarak belirlenmiştir. Örnekleme süresi boyunca toplam 16 PAH (∑₁₆PAH) konsantrasyonları hava, yüzeysel su (çözünmüş ve partikül faz) ve sediment örnekleri için sırasıyla 96,2±45,0 ng/m³, 360,9±296,2 µg/L, 120,6±119,7 µg/L ve 347,1±224,9 ng/g kuru ağırlık (KA) olarak bulunmuştur. Benzer şekilde toplam 41 PCB (∑₄₁PCB) konsantrasyonları hava, yüzeysel su (çözünmüş ve partikül faz) ve sediment örnekleri için sırasıyla 932,4±491,2 pg/m³, 53,8±54,7 µg/L, 92,8±59,3 µg/L ve 71,4±38,7 ng/g KA olarak bulunmuştur. Her iki kirletici için hava, su ve sediment örneklerindeki en düşük konsantrasyon seviyeleri arka plan (Keles) örnekleme noktasında, en yüksek konsantrasyon seviyeleri ise sanayi ve tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu örnekleme noktalarında (Hasanağa ve Karacabey) ölçülmüştür. PAH’ların muhtemel kaynakları arasında evsel ve endüstriyel faaliyetler, PCB’lerin ise muhtemel kaynakları arasında örnekleme noktalarının yakınlarında bulunan endüstriyel faaliyetler yer almaktadır. Kirleticilerin hava-su ve su-sediment arasındaki dağılımlarının belirlenmesinde fugasite oranlarından yararlanılmıştır. Fugasite oranlarına göre her iki kirletici için de sudan havaya (buharlaşma) ve sudan sedimente bir geçişin olduğu belirlenmiştir.