Popper ve Kuhn arasında: Imre Lakatos ve bilimsel metodoloji için yeni bir öneri

Abstract

Bilim olan ile bilim olmayan arasındaki ayrımın nasıl yapılacağı sorununa ilişkin tartışmalar, 20. yüzyılın bilim felsefecileri için öncelikli bir konuma sahip olmuştur. Bu noktada bilim felsefesi litaretaründe ayrıcalıklı bir yeri bulunan Lakatos, bilim tarihini iyi bilmenin gerekliliğini vurgulayarak yola çıkmış ve bilimi diğer etkinliklerden ayırt etmemizi sağlayacak bir felsefi analiz işine girişmiştir. Bu bağlamda düşünürün, Bilimsel Araştırma Programlarının Metodolojisi adlı eseri, bilimsel rasyonalite gibi temel konuların anlaşılması açısından incelenmeye değerdir. Bilimsel Araştırma Programlarının Metodolojisi’nde Lakatos, Popper’ın ortaya attığı yanlışlamacılık fikrini, “dogmatik yanlışlamacılık”, “metodolojik yanlışlamacılık” ve “sofistike yanlışlamacılık” olmak üzere üçe ayırmış ve Kuhn’un Bilimsel Devrimlerin Yapısı’nda geliştirdiği tarih tasarımıyla bir hesaplaşma gerçekleştirerek tarihsel olaylar silsilesi içinde bilimsel rasyonalitenin nasıl geliştiğini açığa çıkarmaya çalışmıştır. Lakatos’un öngördüğü bilimsel araştırma programının mantığına göre farklı kuramlar bir araştırma programı çerçevesinde birbirine bağlanmakta, bütün araştırmalar ortak bir “çekirdek” ekseninde birleşmektedir. Bu çalışmada, her ne kadar yöntem konusunda bütünüyle tamamlanmış bir eseri söz konusu olmasa da Lakatos’un bilimsel metodoloji için sunduğu yeni önerisi irdelenecektir. Çünkü Lakatos, bu konunun ifrat ve tefrite düşmeden nasıl değerlendirileceğinin en çarpıcı örneklerinden birini sunmaktadır.

Discussions on how to make the distinction between science and non-science have been a priority for the philopsophers throughout the history of 20th century. Lakatos who has a privileged place in philosophy of science at this point started out by emphasizing the necessity of knowing history of science and set to work on a philosophical analysis which enables to distinguish science from other activities. In this context of The Methodology of Scientific Research Programmes is deserved to be examined in terms of understanding basic issues such as scientific rationality. In Lakatos’s The Methodology of Scientific Research, Popper’s idea of falsification seperates into three section as “dogmatic falsification”, “methodological falsification”, and “sophisticated falsification”. Lakatos tried to reveal how scientific rationality develops in the history of events by making a reckoning with the design of history which developed by Kuhn in the Structure of Scientific Revolutions. According to the logic of scientific research program(s) prescribed by Lakatos, different theories are interconnected within the framework of a research program, and all the researches converge on an the axis of a common “core”. In this study, Lakatos’s building attempts a new scientific logic will be examined because of the fact that presented one of the most striking example of how this subject will be evaluated without overdoing and understatement in his investigations.