Geleneksel konutlarda kullanıcı-mekân ilişkisi: Midyat örneği

Abstract

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Midyat, Mardin iline bağlı bir ilçedir. Değişik kültürleri ve inançları geleneksel dokusunda yaşatır. Farklı inançlara ait ibadet mekânları (manastır, kilise, cami) ile han, arasta ve birçok geleneksel evden oluşan yoğun tarihi dokusuyla, özgün niteliklerini büyük oranda koruyan bir yerleşim yeridir. Bu çalışma kapsamında incelenen Eski Midyat bölgesinde yer alan geleneksel konutlar, değişen yaşam koşulları ve kullanıcı özellikleri sonucu, özellikle son 30–40 yılda, hem sosyal yapı hem de fiziki yapı olarak bir değişim süreci içerisine girmiştir. Bugün Midyat’ta geleneksel konutu oluşturan sosyal yapı, geçmişte bu dokunun oluşmasını sağlayan sosyal yapıdan farklıdır. Geleneksel konut biriminin bugünkü yeni kullanıcıları, evin özgün sahiplerinden farklı kültürel ve ekonomik yapıya sahiptirler. Yapıldıkları dönemin sosyo kültürel yapısını, planlama ve mimari biçimini yansıtan bu konutlar, yeni kullanıcıların kültürleri, yaşam biçimleri, ihtiyaçları, istekleri, beğenileri ve ekonomik durumlarına göre yaptıkları değişiklikler ile özgün niteliklerini kaybetmeye başlamıştır. Bu çalışmada, kullanıcı değişiminin geleneksel Midyat evlerindeki etkileri incelenmiştir. Değişimin her boyutta ele alınabilmesi için konut birimi hem sosyal hem de mimari birim ölçeğinde ele alınmıştır.

Midyat, a town of Mardin province, is located in the southeastern part of Anatolia. Midyat, with its traditional texture, that reflects and holds different cultures and beliefs in its structure. The city has been preserving its authenticity and historic pattern, formed by worshipping spaces as monasteries, churches, mosques, khans, shops and traditional houses. The traditional houses of old Midyat area, which is examined in the scope of this study, underwent a physical and social transformation process in the last 30-40 years, due to the new users and changing life standards. Today, the social structure, which constitutes the traditional texture, is different than that of past. The new users of traditional houses have different cultural and economic structure from old users. These houses, which were reflecting the culture, architectural structure and designing of their age, are gradually losing their original qualities due to changes made to them in comply with the new users’ needs, cultures, life styles and economic situations. In this study, traditional Midyat houses and effects of user’s variation were examined. To take the variation at every dimension, the house unit was both analyzed in social and architectural scale.