Osmanlı sosyal hayatında seyyidler: 18. ve 19. yy. Diyarbekir örneği

Abstract

Hz. Peygamber’in soyunu devam ettiren kızı Hz. Fatıma ile Hz. Ali’nin nesline seyyid ve şerif unvanları verilir. Osmanlı’da Hüseynîler’in seyyid, Hasenîler’in şerif olarak adlandırıldık- ları yönünde yaygın bir bilgi bulunsa da bu doğru bir genelleme değildir. Zira bu dönemde Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in nesliyle ilgili net bir ayrım söz konusu olmamıştır. Mamafih Osmanlı Diyarbekiri’nde de hem Hz. Hasan hem de Hz. Hüseyin’in nesline seyyid unvanı verilmiş ve şerif tabiri kullanılmamıştır. Seyyidler, toplumsal rolleri ve konumları itibariyle Osmanlı sos- yal tarihinin en önemli konularından biridir. Bu çalışmanın amacı, 18. ve 19. yüzyıl Diyarbekir şer‘iyye sicilleri ve ahkâm defterlerinden hareketle seyyidlerin sosyal hayatlarına ışık tutmak- tır. Araştırmada toplumsal konum ve rollerine bağlı olarak seyyidlerin sosyal hayattaki görü- nürlüklerinin yüksek olduğu tespit edilmiş; bu dönemde seyyidlerin, oldukça etkili mesleki ve sosyal sahalarda varlık gösterdikleri anlaşılmıştır. Seyyidler umumiyetle, toplum içerisinde saygın ve seçkin bir konumda yer almakla birlikte Hz. Peygamber’in soyunu temsil etmeleri itibariyle taşıdıkları manevi sorumluluğa muvafık bir yaşam tarzına sahip olmuşlardır.

The generation of Hz. Fatıma, daughter of the Prophet Muhammad, and Hz. Ali who continue lineage of the Prophet Muhammad is entitled as sayyid and sheriff. Although there is widespread information that the Husaynis were called sayyids and the Hasenis as sheriff in the Ottoman Empire, it is not an accurate generalization. Because there was no clear distinction regarding the lineage of Hz. Hasan and Hz. Hüseyin in this period. However, in the Ottoman Diyarbekir, the generation of both Hz. Hasan and Hz. Hüseyin was entitled sayyid, and the term sheriff was not used. Sayyids are among the most important subjects of the Ottoman social history by their social roles and positions. The aim of this study was to shed light on the social life of the sayyids based on Diyarbekir court records and judgement records in the 18th and 19th centuries. In the study, it was determined that sayyids' visibility in social life was quite high depending on their social position and roles, and it was found out that the sayyids had a very effective presence in professional and social fields. Although Sayyids largely had a reputable and distinguished position in society, they had a lifestyle which was consistent with the spiritual responsibility they bore since they represented the lineage of the Prophet Muhammad.