Türkiye’de mali alanın siyasi konjonktür çerçevesinde analizi (2000-2021)

Abstract

Mali alan kavramı 2000’li yılların başından itibaren literatürde önemli bir yer edinmiştir. Önce gelişmekte olan ülkeler için bir kaynak yaratma aracı olarak görülen bu konu, 2008 krizi ve COVID-19 pandemisi ile birlikte hem gelişmekte olan hem de gelişmiş ülkeler için önem kazanmıştır. Makalede öncelikle mali alan kavramı ve kapsamı incelenmiş, mali alan yaratma yöntemleri açıklanmış, daha sonra ise mali alan literatürü taranmıştır. Çalışmada Heller yöntemi esas alınarak, Türkiye’de 2000-2021 yılları arasında vergi ve harcama politikalarındaki değişim incelenmiştir. Vergi politikası açısından bakıldığında, vergilerin ilgili dönemde dar bir koridorda seyrederek yüzde 24’lerde kaldığı; ayrıca dolaylı-dolaysız vergi kompozisyonunda değişiklik meydana geldiği görülmektedir. Harcama politikası açısından ise ilgili dönemin başında uygulanan istikrar politikaları sonucunda özellikle faiz harcamalarında meydana gelen azalmanın, sosyal yardım, sağlık ve eğitim harcamalarında önemli miktarda artışa imkân verdiği görülmektedir. Bu gelişmeler ile 20 yıl süresince hâkim parti olarak nitelendirilebilecek bir yönetimin, mali alanı nasıl yarattığı ve kullandığı üzerine siyasal konjonktür çerçevesinde bir değerlendirme yapılmıştır.The concept of fiscal space has gained prominence in the literature since the early 2000s. Although it was originally perceived as a tool to create additional resources in only developing countries, the concept also became important in developed countries with the 2008 economic crisis and COVID-19 pandemic. This article reviews the literature on fiscal space, including various definitions and explains the efforts to create fiscal space in countries. The article analyzes revenue and expenditure policies of Türkiye by using the methodology of Peter Heller. In terms of revenue policy, tax revenues fluctuated around 24 percent. Between direct and indirect tax proceeds, there has been a swamp between direct and indirect taxes—direct tax revenues becoming less important. In terms of expenditure policy, the decline in interest payments due to the stabilization policies pursued by the government has created space to finance social service expenditures, such as education, healthcare, and social protection. Under the light of these developments, we analyze the fiscal space creation efforts of the government.