Pozitif ve negatif eğimde yapılan maksimal bir egzersiz sırasında ve takiben oksijen tüketiminin diürnal görünümü

Abstract

Pozitif (+ % 10) ve negatif (- % 10) eğimde yapılan 5 dakikalık maksimal bisiklet egzersizi sırasında ve takiben oluşan metabolik değişikliklerin diürnal görünümünü incelemek amacı ile yapılan bu çalışmaya yaşları 19-26 (23 ± 3.6) arasında olan 15 erkek gönüllü katıldı. Günün iki farklı zaman diliminde (sabah saat 08:30- 10:00 ve öğleden sonra saat 15:30- 18:00) uygulanan maksimal egzersizler öncesinde, sırasında ve sonrasında deneklerin oksijen tüketimleri, enerji harcamaları, solunum bölümü değerleri, egzersizi takiben laktik asit düzeyleri tespit edildi. Ayrıca deneklerin egzersiz öncesi kalp atım sayıları ve oral vücut ısı değerleri tespit edildi. Sabah ve akşam ölçümlerinde elde edilen değerlerin karşılaştırmasında eşleştirilmiş t- testi, 4 farklı dönemde yapılan testler sonucunda elde edilen değerlerin karşılaştırılmasında ise tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanıldı. Deneklerin pozitif ve negatif eğimdeki testler öncesindeki istirahat oksijen tüketimi, enerji harcaması ve laktik asit değerleri sabah-akşam karşılaştırmasında istatistiksel anlamlı bir farklılık göstermezken kalp vurum sayısı ve vücut ısı değerleri sabah ile karşılaştırıldığında akşam daha yüksekti (sırası ile p < 0.01 ve p < 0.001). Deneklerin pozitif eğimdeki maksimal testler sırasında tükettikleri oksijen miktarı, solunum bölümü, enerji harcaması ve laktik asit değerleri sabah- akşam karşılaştırmasında istatistiksel anlamlı bir farklılık göstermezken negatif eğimdeki maksimal egzersizde tüketilen oksijen miktarı, solunum bölümü ve laktik asit değerleri sabah ile karşılaştırıldığında akşam daha yüksekti (p < 0.05). Maksimal testleri takiben 10'ar dakikalık dilimler için yapılan oksijen tüketimi değerlendirmelerinde pozitif ve negatif eğimde akşam değerleri sabahki değerlerden yüksek olmasına karşın sadece ilk 10 dakikalık dönem için negatif eğim testinde istatistiksel anlamlı farklı bir değer tespit edildi (p< 0.05). Benzerbir şekilde egzersiz sonrası takip edilen 30 dakikalık dönem için toplam oksijen tüketimi değerleri her iki eğim için sabah ile karşılaştırıldığında daha yüksek olmasına karşın sadece negatif eğim egzersizinde istatistiksel anlamlı (p < 0.05). 10'ar dakikalık dilimler halinde değerlendirildiğinde pozitif eğim için toplam enerji harcamasının ilk ve üçüncü 10 dakikalık için akşam değerleri sabahki değerlerden istatistiksel anlamlı yüksek iken (p< 0.05) negatif eğim için istatistiksel anlamlı farklılık yoktu. Aynı zaman diliminde her iki eğim için solunum bölümü değerleri ve 30 dakikalık toparlanma dönemi için toplam enerji harcaması değeri her iki eğim için de sabah-akşam karşılaştırmasında istatistiksel anlamlı bir farklılık tespit edilemedi. ANOVA test sonuçlarına göre dört dönemin karşılaştırılmasında pozitif eğim ile karşılaştırıldığında negatif eğimde yapılan egzersizlerde daha düşük oksijen ve daha yüksek laktik asit değerleri gözlenmesine rağmen istatistiksel anlamlı farklılıklara rastlanmadı. Bu bulgular ışığında; 1) istirahat vücut ısısı ve kalp atım sayısının diürnal farklılık gösterdiği, 2) % 10'luk pozitif eğimde yapılan 5 dakikalık maksimal egzersizin metabolik maliyet olarak diürnal bir farklılık göstermezken % 10'luk negatif eğimde yapılan benzer egzersizin akşam ölçümü için elde edilen oksijen tüketimi, solunum bölümü ve kan laktik asit düzeylerinin sabahki değerlerden anlamlı yüksek olduğunu dolayısiyle metabolik maliyetinin diürnal farklılık gösterdiğini ve 3) bu diürnal farklılığın bir sonucu olarak egzersizi takiben toparlanma döneminde de oksijen tüketimi ve dolayısiyle metabolik maliyetin arttığı söylenebilir. Bu konuda yapılan çalışmalar ışığında negatif eğim egzersizi için tespit edilen bu diürnal farklılıkların kas ısı artışından kaynaklandığı yorumu yapılabilir. Bu konuda daha net ifadeler kullanabilmek için çalışmamızda kullandığımız egzersiz modelinin kas ısındaki diürnal değişikliği ne oranda etkilediği konusunda ileri bir çalışmaya gereksinim vardır.