Hayvansal gıdalarda hormon kalıntıları, tüketici sağlığına yönelik riskler ve ilgili yasal düzenlemeler

Abstract

Doğal ve sentetik hormonlardan, gelişimin ve yemden yararlanma kabiliyetinin arttırılması gibi etkileri nedeniyle hayvancılıkta yaygın olarak yararlanılmaktadır. Aralarında 17β-östradiol, progesteron ve testesteron gibi doğal steroidler ile bunların sentetik türevleri zeranol, melengestrol asetat ve trenbolon asetat’ın yer aldığı bu ajanlar tek başına ya da kombine halde kullanılmaktadır. Bununla birlikte halk sağlığına yönelik olası toksik etkileri nedeniyle, gıda elde edilen hayvanlarda kullanılmaları Avrupa Birliği tarafından 96/22/EC nolu direktifle yasaklanmıştır. Bu maddeler insanlarda göğüs kanseri ve yabani hayvanlarda hermafroditizm gibi pek çok hastalıkla ilişkilidir. Doğal ve sentetik hormonal kimyasalların tüketici sağlığına yönelik muhtemel riskleri göz önünde bulundurulursa, yemlerde, hayvanlarda ve hayvansal kaynaklı gıdalarda bu maddelerin kalıntılarının güvenilir biçimde test edilmesini ve bunun için uygun analitik metodların geliştirilmesi, optimizasyonu ve validasyonunu sağlamak gerektiği açıktır. Bu derleme yazısında hormon ve hormon benzeri maddelerin gıda elde edilen hayvanlarda gelişimi arttırmak amacıyla kullanımları, hormon kullanılan hayvanlardan elde edilen gıdalardaki kalıntılarının insan sağlığına yönelik başlıca etkileri ile şimdilerde kalıntıların belirlenmesinde kullanılan hızlı analiz metodlarına ilişkin literatür bilgiler sunulmaktadır.Natural and synthetic hormones have been extensively used in animal husbandry with effects such as growth promotion and improvements in feed conversion efficiency. These agents including naturally occuring steriods such as 17β-oestradiol, progesterone, and testosterone, and their synthetic counterparts zeranol, melengestrol acetate and trenbolone acetate are used either alone or in combination. However their use in foodproducing animals has been prohibited by the European Union by Council Directive 96/22/EC, because of the possible toxic effects on public health. These sustances are associated with many diseases such as breast cancer in humans and hermaphroditism in wildlife. If considered the probable risks on consumer health of the naturally occuring and synthetic hormonal chemicals, it is evident the need to provide the reliable testing of the residues of these sustances and for this the development, optimization and validation of suitable analytical methods in feeds, animals and animal-derived foodstuffs. This review summarises the published data relating to their use for growth promoting in food-producing animals, the main effects on human health of the their residues in foods from animals treated with the hormone and nowadays the rapid and reliable analysis methods used to establish the presence of their residues.