Türkmenistan’da eğitim sistemi ve Türk tarihinin öğretimi

Abstract

Türkmenistan’ın 1991 yılında Sovyet Birliğinin dağılmasının ardından bağımsızlığını kazanmasıyla, Sovyet etkisinden çıkmak için yeni kanun ve kurallar getirilmiştir. Dönemin Cumhurbaşkanı seçilen Saparmyrat Atayeviç Niyazov eğitimde değişikliklere giderek Latin alfabesine geçişi sağlamıştır. Niyazov en kısa sürede toparlamak adına büyük adımlar atmıştır.Her devletin kendi dili olması fikrini benimseyerek Türkmence dilini yasal olarak kabul etmiştir. Niyazov, SSCB’de on yıl olan ilkokul, ortaokul ve lise eğitim süresini dokuz yıla indirmiştir. Bu eğitim süresi Berdimuhamedov dönemine kadar devam etmiştir. Türkmenistan’daki öğrenciler yurt dışına giderek eğitim aldıklarında eğitim süresinin az olması büyük sıkıntılar yaratmıştır. Berdimuhamedov döneminde eğitim sistemi gerek içerik olarak gerekse eğitim süresi uzatılmıştır. Dokuz yıldan on yıla çıkarılmış daha sonra on iki yıla çıkarılarak dünya standartlarına uygunluk göstermiştir. Bu tezin içeriğinde genel olarak; Türkmenistan’ın bağımsızlığını kazanmasıyla, Türkmenistan’ın eğitim sisteminin değiştirilmesi ve günümüzdeki amaç ve hedefleri mevcuttur. Ayrıca SSCB de SSCB Tarihi olarak Türkmen tarihinin içeriğinin de değiştirilmesi ve günümüzdeki ‘’Türkmenistan’ın Tarihi’’ olarak okutulan ders kitapları ve öğretim programı incelenmiştir. Türkmenistan’da tarih dersinin konu anlatımını nasıl gerçekleştirdiği, dersin amacı, öğrencilerin öncelikli olarak neleri öğrenmesi gerektiği ve beklentisinin neler olduğu, haftalık kaç ders saatine yer verilmiş olduğu konuları üzerinde inceleme yapılmıştır. Bu tez çalışmasında Türkmenistan’ın tarih dersine baktığımızda Türkmenler kendi soylarını Oğuzlara, Hunlara, Göktürklere dayandırmıştır. Daha sonrasında ise tarih sahnesinde adını yazdıran Büyük Selçuklu Türkmenlerine, Karahanlılara, Gaznelilere, Hanlıklara bağlayarak kendi geçmiş tarihini oluşturmuştur. Böylelikle Türkmenistan da SSCB’deki eğitim sistemi tamamen içerik olarak değiştirilmiştir. Türkmen milleti, genç nesillerin atalarının geçmişini öğrenebilmesi adına ders programlarında bu konuları özenle işleyerek Türk tarihine verdiği önemi göstermiştir. Ayrıca bu bilgileri aktarırken akılda daha kalıcı olması açısından dersleri zengin görseller ve haritalarla desteklemiştir.

Following Turkmenistan's independence after the dissolution of the Soviet Union in 1991, new laws and regulations were introduced to break away from Soviet influence. The then-elected President, Sapamurat Atayevich Niyazov, initiated changes in education, transitioning to the Latin alphabet. Niyazov took significant steps to quickly reform, embracing the idea of each state having its own language and legally recognizing Turkmen. Niyazov reduced the duration of compulsory education from ten years, as it was in the USSR, to nine years. This education duration persisted until the Berdimuhamedov era. However,the shorter duration posed challenges for Turkmen students studying abroad. During Berdimuhamedov's tenure, the education system was expanded both in content and duration,extending from nine to twelve years to align with global standards. This thesis primarily explores the changes in Turkmenistan's education system following its independence, along with its current objectives and goals. It also examines the transformation of Turkmen history content from Soviet history to contemporary Turkmenistan's history, including the analysis of textbooks and curriculum. The study investigates how history lessons are conducted in Turkmenistan, the objectives of the course, what students are expected to learn, and the weekly hours allocated to the subject. When examining Turkmenistan's history curriculum, it's observed that Turkmen trace their ancestry to the Oghuz Turks, Huns, and Göktürks. Subsequently, they connect their history to prominent Turkmen dynasties such as the Great Seljuk Turks, Karakhanids, Ghaznavids, and various Khanates, shaping their own historical narrative. Thus, Turkmenistan completely revised its education system from the Soviet model. The Turkmen people emphasized the importance of teaching their youth about their ancestors' past by meticulously incorporating these topics into the curriculum. Additionally, to make the lessons more memorable, they supplemented them with rich visuals and maps.