The late 4th - early 5th c. mosaic pavements in Philippopolis and Augusta Traiana in Thrace

Abstract

The present paper deals with the mosaic pavements that embellished the public buildings, semi-public and private houses between the 80s of 4th c. and the first two decades of 5th c. in the two most important cities in late antique province of Thrace - Philippopolis and Augusta Traiana that are unearthed so far. This was a period of great significance for the mosaic development in both cities which though developed in different way until that time, were now united with the use of the full geometrization. Although already entered in the private mosaic pavements in Thrace in the time of the Tetrarchy, the full geometric composition did not receive wide acceptance in the aulae of the private houses and the figural compositions with real emblema or pseudo-emblem are persistent. The inclusion of the Christianity into the new imperial ideology in the time of Theodosius I and Arcadius and the establishment of the symphonia between the State and Church reflected on the importance of the Christian bishop, but also impacted on the stylistic development of the mosaic art in both cities with the abrupt abandonment of any other compositions and motifs than the geometric in order to avoid any link with the paganism and its art. The examples studied reveal that the full, ‘orthodox’ geometric composition and motifs, with humble colouring, were distributed in the private houses of the Christian clergy, while these geometric mosaics with the inclusion of few specific symbols – in the Christian basilicas, related to the liturgical need. It is without any doubt that the mosaic pavements in the Christian basilicas inspired the mosaic pavement decoration of the aulae of the elites in both cities since the middle of 5th c. onward and therefore the Christianity dominating the official and private culture. At last, but not at least are the figural compositions that with the inclusion of specific Christian symbols gained Christian connotation. The present study reveals the still underestimated importance of the mosaic pavements for the study of the development of the political process in Thrace in the Late antiquity and link them with specific historical events as it is attested also elsewhere.

Bu makale, Trakya’nın şimdiye kadar ortaya çıkarılmış Geç Antik Çağ’daki en önemli iki kenti Philippopolis ve Augusta Traiana’da 80’li yıllarda bulunan ve 4. yüzyıl ile 5. yüzyılın ilk yirmi yılına tarihlenen kamu binaları ile yarı resmi ve özel konutları süsleyen mozaik döşemeleri ele almaktadır. Bu, o zamana kadar farklı şekillerde gelişmiş, ancak bahsi geçen dönemde tam geometrik motif kullanımı ile karakterize olan her iki şehirde de mozaik gelişimi için çok önemli bir dönemdir. Trakya’daki özel mozaik döşemelere Tetrarşi döneminden itibaren rastlanılmasına rağmen, tam geometrik kompozisyon özel evlerin aulalarında geniş kabul görmemiştir ve gerçek amblemli veya sahte amblemli figürlü kompozisyonlarla karşılaşılmaktadır. I. Theodosius ve Arcadius döneminde Hristiyanlığın yeni imparatorluk ideolojisine dahil edilmesi ve Devlet ile Kilise arasında uyumun sağlanması, Hristiyan piskoposunun önemini yansıttığı gibi, aynı zamanda paganizm ve sanatı ile herhangi bir bağlantıdan kaçınmak için geometrik ögeler dışındaki diğer kompozisyon ve motiflerin aniden terk edilmesiyle her iki şehirde de mozaik sanatının üslup gelişimi etkilenmiştir. İncelenen örnekler, mütevazı renklere sahip, tam, ‘ortodoks’ geometrik kompozisyon ve motiflerin Hristiyan din adamlarının özel evlerine dağıtıldığını, birkaç özel sembolün dahil edildiği bu geometrik mozaiklerin - litürjik bir gereksinim olarak Hristiyan bazilikalarında, Hristiyanlık ile ilgili olduğunu ortaya koymaktadır. Hiç şüphe yok ki, Hristiyan bazilikalarındaki mozaik döşemeler, 5. yüzyılın ortalarından itibaren her iki şehirdeki seçkinlerin aulaelerinin mozaik döşeme süslemelerine ilham kaynağı olmuştur. Dolayısıyla resmi ve özel kültüre Hristiyanlık hakimdir. Sonuncusu ama en önemlisi de, belirli Hristiyan sembollerinin dahil edilmesiyle birlikte Hristiyan çağrışımı kazanan figürlü kompozisyonlardır. Bu çalışma, Geç Antik Çağ’da Trakya’daki siyasi sürecin gelişiminin incelenmesi için mozaik döşemelerin hala hafife alınan önemini ortaya koymakta ve başka yerlerde de kanıtlandığı gibi bunları belirli tarihsel olaylarla ilişkilendirmektedir.