Hizmet sunma yükümlülüğü sınırlarının tıp etiği açısından analizi

Abstract

Giriş: Olumsuz çalışma koşulları, şiddet, bulaşıcı hastalık salgınları gibi bazı koşullarda sağlık hizmeti sunma yükümlülüğü olup olmadığı Tıp Etiği açısından önemli bir tartışma konusudur. Tezin amacı hizmet sunma yükümlülüğüne dair ileri sürülen argümanları etik açısından sorgulamak, bu savların hangilerinin haklı çıkarılabileceğini analiz etmektir. Gereç ve Yöntem: Tezin amacına yönelik olarak; literatürdeki argümanlar analiz edilmiş, ayrıca son 30 yıldır piyasalaştırılan sağlık hizmetlerinin içine doğan hekim adaylarının düşünce ve tutumlarını öğrenmeye yönelik kesitsel bir araştırma yapılmıştır. Araştırmaya Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde öğrenimini sürdüren 266 intern hekimin tamamı dahil edilmiş, veriler 'Olumsuz Çalışma Koşulları', 'Şiddet', 'Bulaşıcı Hastalık Salgınları' ve 'Kişisel Değerler' başlıklarında toplam 10 senaryodan oluşan bir anket ile toplanmıştır. Literatürde bulunan ve ayrıca hekim adaylarının ileri sürülen argümanlar yaşama hakkı, kişilik hakları, sağlık hakkı, hasta hakları, üreme hakları ve meslek ahlakına göre değerlendirilmiştir. Bulgular: Araştırmaya katılan 222 kişi, 10 senaryo içinde sırasıyla en çok transseksüel hastaya bakma ve gebeliğin isteğe bağlı sonlandırılması senaryolarında yükümlülüğün devam ettiğini belirtmiştir. "Hasta hakları" ve "ayrım yapmama" gerekçeleri ise en fazla sayıda benimsenen gerekçelerdir. Tartışma ve Sonuç: Hizmet sunma yükümlülüğünün sınırları, hastanın hizmete erişimini engellemeyen, sağlık hakkını koruyan ve meslek ahlakı yükümlülükleri ile uyumlu bir şekilde çizilmelidir. Tıbbi girişimde rutin korunmayı sağlayacak malzemelerin eksikliği, bulaşıcı hastalıklar, silahlı çatışma, transseksüel hastaya bakma ve gebeliğin isteğe bağlı sonlandırılması olgularında hekimlerin hizmet sunma yükümlülüğü devam etmektedir. Şiddet ve yanı sıra performansa-dayalı ödeme ve tıbbi girişim için kullanılacak malzemelerin kalitesiz olması gibi ödeme gücüne göre sunulan ve gereksinime karşılık gelmeyen sağlık hizmetlerinde hekimin yükümlülüğü bulunmamaktadır.Introduction: The existence and the limits of duty to care in some certain conditions such as inappropriate working conditions, violence towards healthcare workers, outbreaks is an important contraversial topic in Medical Ethics. The aim of this thesis is examining the arguments in this regards and determine the ones that are justifiable. Methods: To that aim, the arguments in the literature were explored, and a research was conducted among 266 sixth-year medical students in Uludag University School of Medicine, who were born into commercialized healthcare and market rhetorics. Data was gathered by a survey form which includes ten vignettes about 'Inappropriate working conditions', 'Violence towards healthcare workers', 'Outbreaks', and 'Personal values'. The arguments compiled both from the literature and the research was analysed considering the right to live, right to health, personhood rights, patient rights and professional morality. Results: Of all students, 222 of them were participated to the study, and the most supported duty to care was against the transsexual patients and the women seeking abortus for non-medical reasons. 'Patient rights' and 'Non-discrimination' were the most adopted rationales. Discussion and conclusion: The limits of duty to care should be drawn by considering right to health, right to access to healthcare needed and responsibilities derived from professional morality. The duty to care is still valid in the scenarios of lack of protection equipment for providing healthcare, outbreaks, armed conflicts, transsexual patients and women demanding abortus for non-therapeutic reasons. Physicians does not have a moral obligation to care in violence towards healthcare workers, and also in the cases of performance-based payment and low-quality medical supplies which are the results of commercialized healthcare policies.