Koca Sinan Paşa hakkında övgü ve yergi ikilemi

Abstract

Vakfiyeleri ve hayır işleriyle Osmanlı döneminde iz bırakan ünlü devlet adamı Koca Sinan Paşa, sağlığında da öldükten sonra da eleştirilmiş ve hakarete uğramıştır. Sinan Paşa defalarca sadâret makamında bulunmuş; kişiliği, zenginliği, devlet yönetiminde yaptığı değişiklikler ve vakıfları ile ünlenmiştir. Edebî ve tarihî metinler ile çeşitli belgelerde örneklerini gördüğümüz eleştiri ve saldırıların amacı ile kaynakları farklılık göstermektedir. Üstü örtülü bir şekilde yahut açıkça, yazılı ya da sözlü biçimde kendisine yöneltilen tenkitler sanatçıların şahsi ihtirasına, beklentilerine dayanma ihtimali ile birlikte toplumun veya bir kesimin görüşlerine de bağlanabilir. Paşa; kindar, kendini beğenmiş, liyâkat gözetmeyen, lütuf ve keremden nasipsiz, hâmîlik geleneğine uymayan, rüşvetçi, âlimlere ve sanatçılara düşman olması yönüyle eleştirilmiştir. Türk devlet adamlarından hâmîlik anlayışı çerçevesinde âlimleri, sanatçıları ve özellikle şairleri himaye etmesi beklenmektedir. Şairlerin ihsan beklentilerinin Sinan Paşa tarafından karşılanmamış olmasının eleştirilmesinde etkisi vardır. Bununla birlikte Paşa’nın siyaseti, yaşantısı, uygulamaları bakımından da hicv edildiği ve hakarete uğradığı görülmektedir.

Koca Sinan Pasha who left his mark over the Ottoman History as a statesman by the foundations he established and charitable deeds was also severely criticized during his life time and after his death. The Pasha has reached to the rank of grand vizier for several times, and became famous for his character, his wealthy, his reforms in administration, and for his foundations. As we can see different examples fluently in the literary and historical texts and in some different documents, the reasons and sources of the criticism and insult can vary. Openly or indirectly declared written or orally expressed criticism could derive from opinion of society or a social group, or can be explained by personal reasons of artists. Some characteristics of criticism toward Sinan Pasha which also finds its reflection in poetry deserve some attention. He is pictured as person who is revengeful, narcissist, ignorant of competence, without grace and kindness, violating the customs of patronage, bribing, unfairly prospering, and showing hostility towards the men of the arts and sciences. The Turkish statesmen were expected to protect the men of sciences and arts, especially the poets, in accordance with the traditional framework of patronage It was a factor for criticism that the expectations of support and patronage for the poets were never met by Sinan Pasha. However this statesman is also ridiculed and even insulted for his policies, life, actions and character in historical chronicles.