İmâmî Şiilik’te hadisin sıhhat kıstasları ve fakîhin otoritesine dair değerlendirmeler

Abstract

Şii-İmâmiyye’nin sahip olduğu Hadis külliyatı, onu diğer şii fırkalardan ayıran temel bir özelliktir. Bu külliyatın muhtevasını, on dört masum imama, yani Peygamber Muhammed (as) ile kızı Fatma ve sonraki on iki imama nispet edilen hadisler/haberler meydana getirir. Hadislerin sıhhatini tespit konusu ve dolayısıyla imamlara niyabet edebilme, onların imtiyazlarını kullanabilme meselesi bu mezhep içerisinde ciddi ihtilaflara, hatta kanlı çatışmalara yol açmıştır. İmâmiyye’de hadis eksenli fikir akımlarının belli başlı temsilcileri Ahbâriyye, Usûliyye ve Şeyhiyye okullarıdır. Ahbariyye’ye göre hadislerin sıhhat kıstası ravilerin zühd, takva ve fıkıh bilgisine sahip olma gibi üstün vasıflara sahip olmanın yanı sıra, imamlara sadakat göstermede ve itaattaki başarı derecesi ve metinle ilgili bazı hususlardır. Kur’ân’la Sünnet aynı derecede kutsidirler. Önceki hadis edebiyatına bağlı kalan Usûliyye’nin hadis tenkidinde esas aldığı kıstas kendilerinin anladığı manada akıldır. Şeyhiyye’de hadisin sıhhat ölçütü ise bilgi nazariyesi etrafında şekillenir, yani sırdaş kâmil imâmînin imamla keşif sayesinde irtibata geçip o konuda bilgi edinmektir. İmamlara niyabeten dünyevî iktidarı elinde bulundurma hakkı, Ahbârîlerde muhaddisler olup, Usûlîlerde fakîh-kelâmcılar, Sûfîlerde ise imamın sırdaşı ve keşif sahibi sûfî-kelâmcılardır.

La spécificité doctrinale de l’imâmism duodécimain qui le distingue des autres branches du shi‘isme, c’est les compilations de traditions attribuées aux “quatorze impeccables”, c’est-à-dire le Prophète Muhammed, sa fille Fatma et puis le douze imâms. Les critères d’authenticité de ces traditions et leurs iplications d’avoir le droit de l’utiliser des privilèges des imâm cachés suscitèrent des divergences et des conflits, parfois très violents entre les divers courants de pensé imâmisme. Dans le domaine de la criteriologie du hadîth il y a trois principaux courants de pensées: les akhbâriyye, les usûliyye et les mystiques. Selon akhbâriyye la fidélité et la soumissions à l’égard des imâms et encore certaines qualités comme pratiquer l’ascèse, la piété et être savant en matière de religion constituent des critères du degré de véracité des traditions. La sacralité du hadîth est au meme titre que le Coran. La raison/ ‘akl, avec un sens particulier, chez les usûliyye est un principe fondamental de critiqer le hadîth. Les critères d’authenticité du hadîth chez les mystiques prennent forme autour de la théorie de la connaissance, c’est-à- dire l’expérience spirituelle d’une relation de foi de l’initié parfait avec l’imâm au présent. Chez les akhbâriyya ce sont les traditionist qui ont le droi d’assumer le pouvoir temporel au nom de l’imâm caché et d’utiliser leurs prérogatives, Le même droit appartient au faqîh-théologien chez les usûliyye et au sûfî- théologien chez les mystiques.