Kant’ta aydınlanmanın olanağı olarak i̇nsana saygı

Abstract

Bu yazıda, Kant’ın insanın kendi suçu ile düşmüş olduğu bir ergin olmayış durumundan kurtulması olarak tanımladığı aydınlanmanın olanağını, a priori bir duygu olan ahlâk yasasına saygı duygusunun sağladığı gösterilmeye çalışılacaktır. Çünkü, ahlâk yasasının öznesi insan olduğundan insana saygı duygusu olarak da nitelendirilebilecek olan bu duygu, ahlâk yasasının istemeyi belirleme amacıyla kendisinden önce gelebilecek olan bütün eğilimleri engellemesiyle ortaya çıkan, dolayısıyla tutkusal olarak nitelendirilen diğer bütün duygulardan ayrı olan bir duygudur. Saygı duygusunun bu özelliği, onun eylemlerde saf pratik aklın tek güdüsü olarak etkide bulunmasını sağlar. Bir kişi, en sıradan insanda bile bir dürüstlük olduğunu fark ederse, istese de istemese de o dürüst kişiye saygı duymaktan kendini alamaz. Kant’a göre insana saygı, aynı zamanda amacı kişileri aydın kişiler haline getirmek olan eğitimin de gerçekleşmesinin tek koşuludur. Çünkü ahlâksal bir eğitimin amacı, insana kendi değerini duymayı öğretmek, duyular dünyasına ait bir varlık olmasının ötesinde düşünülür dünyaya ait bir varlık da olduğunu göstermektir. Bu da, ancak ahlâklılık insan kalbi üzerine saf ahlâksal güdüler olarak sunulursa olanaklıdır. Ahlâklılık ne kadar saf olarak sunulursa, onun insan kalbi üzerinde gücü de o kadardır. Kişinin kendi mutluluğundan çıkan güdülerin her karışması, ahlâk yasasının insan kalbini etkilemesine bir engeldir. Bundan dolayı, kişinin duyusallığı üzerinde ahlâk yasasına saygı güdüsünün etkili olabilmesi için, kişiye ahlâksal bakımdan iyi eylem örnekleri vererek, onun buna doğrudan ilgi duymasını sağlamak gerekir.The aim of this work, is to demonstrate that the feeling for the moral law, as respect, allows the possibility of “enlightenment”, defined by Kant as a deliverance from immature position in which man fell because of his own guilt. Because man is the subject of moral law, this feeling which can be qualified as a respect for him, is very different from other pathological feelings; it appears by obstructing other tendencies for determining the will by moral law. This particularity of the respect feeling allows to effectuate a unique motivation of reason during its operations. If a person considers another man as honest, even if this person is an ordinary one, he will feel respect for this person, whatever he wants or not. According to Kant, the respect for mankind is a unique condition for the accomplishment of education, the aim of which is to transform the individual to an enlightened person. The aim of a moral education is to teach a man his own value by considering him as a being beyond the sensible world. This position can be obtained only in so far as morality is offered to human heart as pure moral motives. The purer the morality is, the greater its effect on human heart will be. The motives coming from the person’s own happiness may distort moral law, and thus prevent it from influencing human heart. Therefore, in order to get an effective respect motive on human sensibility for moral respect, the person should be given the best examples of actions, and should be made to have an immediate interest in this fact.