Spinoza’da sonsuzluk sorunu ve praksis

Abstract

Spinoza’nın “sonsuzluğumuzu bilebiliriz ve hissedebiliriz” argümanı filozofun töz anlayışına dayanır. Bununla birlikte bu argüman Spinoza’nın praksis anlayışında bir adım daha ileri götürülerek “sonsuzluğu deneyimleyebilme” olanağına değin derinleştirilebilir. Bu olanağın ilkesi ise conatus olarak belirir. Sonsuzluk ile conatus, Spinoza’nın praksis kuramı açısından iki kurucu ilke olarak iş görmektedir. Sonsuzluğa ilişkin tartışma ontolojinin ve doğa felsefesinin ortak araştırma konusu olmuştur. Batı felsefesinde bu araştırmadaki genel eğilim maddenin yapısına ilişkin araştırma ile biçim kazanmıştır. Bu yazıda, sonsuzluk araştırmasında maddeye atfedilen niteliklerin ontolojik temellerine ilişkin bir soruşturmaya dayanılacak ve bu dayanaktan hareketle özgürlük ile zorunluluk arasındaki ilişkisinin sonsuzlukla bağıntısı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Dolayısıyla sonsuzluk araştırmasının özgürlük, erdem ve praksis kavramları ile dolaysız bağıntısı ortaya konularak bunlar arasındaki bağıntının temel belirleyeninin ise bedenin ontolojisi olduğu görülebilir. Spinoza açısından bedenin ontolojik araştırmasında kritik kavram conatustur. Ancak insan açısından ele alındığında özgürlük ve erdem dolaysız biçimde akıl ile koşulludur. Spinoza, Batı felsefesindeki diğer rasyonalist eğilimlerin dışında bir rasyonalizm geliştirir ki bu rasyonalizm filozofun beden kuramıyla birlikte düşünülmelidir. Spinoza özgürlüğün metafiziğini beden araştırması üzerine inşa eder. Spinoza’nın ortaya koyduğu bu kuramsal ve kavramsal dönüşüm Batı felsefesindeki beden araştırmasının köklü bir eleştirisini temsil eder. Sonsuzluk araştırmasına içkin olarak ele alınan beden araştırması, duygu ve beden kuramı üzerine inşa edilmiş bir özgürlük anlayışı praksisin ontolojisi için oldukça güçlü bir temel teşkil eder. Felsefe tarihinde praksis araştırması ile sonsuzluk araştırması dolaysız biçimde ilişkili olarak incelenmiştir. Bu ilişkilendirmenin temel nedeni ise özgürlüğün ve etiğin sonsuzlukla kurulan ilişkisidir. Bunlar arasındaki ilişki tarzı ontolojik bir temellendirmeye ihtiyaç duyurur. Spinoza bu temellendirmeyi ontolojisinin kurucu kavramı olan conatus aracılığıyla gerçekleştirir. Spinoza’nın praksis ile sonsuzluk kuramının iki özgün yönü vardır: sonsuzluk bilinebilir ve sonsuzluk deneyimlenebilir. Spinoza bu olanağı ontolojik olarak tesis eder ve insan doğası araştırmasına dayandırır. Spinoza Batı Felsefesindeki genel eğilimin aksine bedene ilişkin bir araştırmayı öne çıkarır. Filozofa göre özgürlüğün ve sonsuzluğun deneyimlenebilmesi beden araştırması ile koşulludur.

Spinoza’s argument of “we can know and feel our eternity” is based on his understanding of substance. This argument, however, can be deepening into the possibility of experiencing the eternity by taking it a step further on Spinoza’s understanding of praxis. The principle of that possibility is seemed as conatus. Both eternity and conatus are useful as two constitutive principles in respect to Spinoza’s theory of praxis. The debate about eternity has been the subject of joint of ontology and philosophy of nature. General trend about this debate in Western philosophy has determined with research to concerned to structure of matter. In this article, based on ontological foundations of qualities attributed to matter has tried to put forward to relation to eternity of the relationship between freedom and necessity. Hence direct relationship of concepts of freedom, virtue and praxis with research of infinity can reveals with ontology of body. According to Spinoza, in the ontological research of body is critical to concept of conatus. But freedom and virtue are conditioned with mind when considered in terms of human. Spinoza develops the a ratioalism that than other rationalist tendencies in Western philosophy and this rationalism should be considered with of philosopher’s theory of body. Spinoza, metaphysics of freedom builds on research of body. Theoretical and conceptual transformation which Spinoza’s revealed represents to a radical critique of research of body in Western philosophy. The research of body that considered as inherent in eternity research, a sense of freedom that built on the theory of emotions and body constitutes a strong basis for ontology of praxis. Research of praxis and research of freedom were examined in relation to the indirect form in the history of philosophy. The main reason for this relation is relationship with eternity of ethics and freedom The relation between of these need to an ontological justification. Spinoza performs to this justification by conatus that concept of founder of his ontology. Theory of Spinoza’s praxis and eternity are two original aspects: eternity can be known and eternity can be experienced. Spinoza is ontologically establishes to this possibility and is base to research on human nature. Spinoza on the contrary to the general trend in Western philosophy emphasizes to research of body. By philosophers, can be experienced of eternity and freedom depend with research on nature of body.