Kâdı Abdülcebbâr’a göre İmâmiyye fırkaları: Mutezilî ‘makâlât’tan bir kesit

Abstract

Mutezilî alimlerin heresiografi alanında yazdıkları eserler oldukça nadirdir ve bunların çoğu günümüze gelmemiştir. Bu yüzden Mutezile’nin bu alana bakış açısı hakkında fazla bilgi sahibi değiliz. Mutezile’nin bu alana bakış açısı hakkında bilgi edinmemize yardımcı olan metinlerden biri de, Kâdı Abdülcebbâr’ın Muğnî’sinin XX/II. cildinde 176-182. sayfalar arasında bulunan İmâmiyye hakkındaki sekiz sayfalık bir metindir. Burada müellif İmâmiyye fırkalarını tasnif etmekte ve bunlar hakkında kısa bilgiler vermektedir. Bu makale, Kâdı Abdülcebbâr’ın bu metnini incelemektedir. Makalede öncelikle mutezilî alimlerin heresiografi alanında yazmış oldukları eserler ve Mutezile’nin “Makâlât” geleneği hakkında bilgi verilmektedir. Akabinde metnin tercümesi sunulmakta ve neşirde görülen bazı yanlışlara işaret edilmekte, bilahare Kâdı’nın İmâmiyye mezheplerini tasnifi, diğer kaynaklarla da desteklenerek yeniden sunulmakta ve tasnifte önemli görülen hususlara dikkat çekilmektedir. Son aşamada ise bu metnin kaynakları ve bu metinle benzer özellikleri taşıyan eserler hakkında bilgi verilmektedir.The works on heresioghraphy written by Mu‘tazilite scholars are rare, and most of these works did not survive. Therefore, we do not have enough data about the views of the Mu‘tazilite scholars regarding this area. One of the texts that can help us to acquire information about the Mu‘tazilite views on heresiography is an eight-page text on Imāmiyya in Qādī ‘Abd al-Jabbār’s Mughnī vol. XX/II between 176-182 pp. In this section the author classifies and gives information about the Imāmiyya sects. The aim of this article is to analyse this text. In pursuing the subject, the article gives, first, a brief information about the works on heresiography by the Mu‘tazilite authors and “Maqālāt” tradition of Mu‘tazila. The following section will be a translation of the text, pointing out some of the mistakes in the edition. Then, Qādī’s classification of the Imāmiyya sects is re-presented, supported by some other sources, while giving special emphasis to some issues to be regarded as important for the subject-matter. Finally, the article gives information about the sources of the text and works that have similar characteristics.