1999 Cilt 8 Sayı 8

Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/11452/13997

Browse

Now showing 1 - 16 of 16

Osmanlı medreselerinin son dönemi’nde hadis öğretimi
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Karacabey, Salih; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Genel öğretim amaçlı medreseler ve hadis ilmi için özel bir düzenleme ile ihdas edilen dârıı’l-hadisler, Osmanlı Devleti kurulmadan önce eğitim-öğretim kurumu olarak yelerini almışlardı. OsmanlIlarda ise yükselme devrinin sonuna kadar hem sayı hem de eğitim öğretim kalitesi bakımından hızlı bir gelişme göstermişlerdir. Ama duraklama devrinden sonraki gerilemeden bu kurumlar da nasiplerini almışlardır. Zaman içerisinde, bu kurumlan yeniden yapılandırmak ve eğitim öğretimin kalitesini yükseltmek için çıkış yolları aranmış, köklü çözümler getirilmeye çalışılmıştır. Bu çabalarla çok köklü ve güzel projeler üretilmiştir ama devletin içinde bulunduğu durum, yapılan değişikliklerden ümit edilen sonuçları almaya imkan vermemiştir. Osmanlı Devleti ’nin son dönemlerinde, değişik amaçlarla kurulan meslek ve ihtisas medreseleri ile bazı mekteplerin müfredatlarında da hadis ve hadis usûlü derslerine yer verilmiştir. Medreseler örgün öğretim kurumu olarak faaliyete geçmeden önceki dönemde olduğu gibi, Osmanlı Devletinde de, içerisinde hadis öğretimi yapılan bir çok medrese ve darıı ’l-hadis ’in yanında camilerde de hadis öğretimi devam etmiştir. Ancak bu faaliyetin, doğrudan halkın dînî bilgi ve kültür seviyesini yükseltmek amacıyla ve bu maksada uygun bir metot ve programla yürütülmemesi sebebiyle arzu edilen sonuca tam olarak ulaşılamadığım söylemek mümkündür.
Osman Gazi ve Orhan Gazi’nin şahsiyeti
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Algül, Hüseyin; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Devletlerin kuruluşunda ilk dönem devlet adamlarının şahsiyetleri büyük önem taşır. Çünkü, şahsiyetler bir kimlik olarak gösterdikleri siyasî, ekonomik, dinî, sosyal ve kültürel faaliyetlere yansır. Bu münasebetle, Osmanlı devletinin kuruluş felsefesini daha iyi kavrayabilmek ve tarihte en uzun süre varolan devletler arasında yer alışının sebeplerini tahlil edebilmek için bu araştırmamızda başta Ertuğrul Gazi olmak üzere, onun oğlu Osman Gazi ve onun oğlu Orhan Gazi ’nin şahsiyetlerini ilmî usüllerler ortaya koymaya çalışacağız.
XIV. ve XV. yüzyıllarda Osmanlı toplumunu besleyen Türkçe kitaplar
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Kara, Mustafa; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Osmanlı toplumunun zihniyetini çözebilmek ve yorumlayabilmek için yapılması gereken içlerden biri de bu toplumda yaşayan insanların kitapla olan ilgi ve ilişkilerini mercek altına almaktır. Bu makalede Osmanlı Devletinin ilk yüzyıllarında gerek halk, gerekse aydın kesimde ilgi ile okunan kitaplardan bir kısmı kısaca tanıtılacaktır. Böylece insanları yönlendiren kaynaklar tanıtılmış olacak insanların dünya, insan, eşya ve Allah konuları başta olmak üzere pek çok konuya bakış açılarını tesbit etmek için ipuçları yakalamaya çalışılacaktır.
Osmanlı hukuk düşüncesini etkileyen başlıca kaynaklar
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Cici, Recep; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Bıı makale, Osmanlı Devletinin kuruluşundan itibaren üç asırlık (1299-1600) zaman dilimi içinde dönemin fakihlerini etkileyen, başka bir deyişle onlar için bir el kitabı niteliği taşıyan eserleri tespit etmenin yanı sıra, onların bu eserler hakkındaki görüş ve değerlendirmelerini de bizzat eserlerine baş vurarak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Böylece. makro planda da olsa Osmanlı hukuk düşüncesini besleyen kaynakların neler olduğu daha iyi anlaşılmış olacaktır.
Dini kaynakların çokeşliliğe ilişkin görüşleri ve Osmanlılarda çokeşlilik
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Kurt, Abdurrahman; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Bu çalışmada, Yahudi, Hıristiyan ve İslam temel kaynaklarına göre çokeşliliğin tarihi gelişimi ve Osmanlı uygulamaları incelenmiştir. İlk iki din, başlangıçta bu tür evliliklere izin vermekle birlikte daha sonra yasaklama yoluna gitmiştir. İslam, bazı kayıtlarla başlangıçtaki konumunu muhafaza etmiştir.
Tereke kayıtlarına göre XVI. yüzyılda Bursa’da insan-kitap ilişkisi
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Karataş, Ali İhsan; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Bu makale, XVI. yüzyılda Bursa’da yaşayan halkın okuduğu kitaplarla ilgisini araştırmaktadır. Çalışmada, Bursa Şer’iyye Sicilleri ve Tereke Kayıtları kaynak olarak kullanılmıştır. Önce, ilgili yüzyıla ait yaklaşık iki yüz Şer’iyye Sicili defteri incelenerek kitaplar tespit edilmiş, sonra da bu kitapların, Bursa mahallelerine dağılımı, hangi ilimlere ait olduğu, toplam servete oranı ve fiyatları bakımından değerlendirilmesi yapılmaya çalışılmıştır.
Bursa Mekteb-i Sultânîsi (Bursa erkek lisesi) ve şeref defteri
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Çetin, Osman; Hızlı, Mefail; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
1885 yılında “Mekteb-i İdâdî-i Mülkî” adıyla açılan ve 1910-1911 ders yılı başında Mekteb-i Sultanî veya Bursa Sultanî Mektebi haline getirilen okul, nihayet Cumhuriyetin ilân edildiği 1923-1924 ders yılı başında Bursa Lisesi, 1926yılında da “Bursa Erkek Lisesi” adını almıştır. Okul günümüzde aynı adla eğitim-öğretimine devam etmektedir. Bursa Sultanî Mektebi ’nin 1912-1913 yıllarındaki müdürü Sami Bey tarafından bir şeref defteri ihdas edilmiştir. Mustafa Kemal Paşa gibi önemli kişilerin de el yazılarının bulunduğu şeref defterinde, ayrıca yerli ve yabancı birçok imzaya rastlamak da mümkündür. Bu çalışmada, Bursa Mekteb-i Sultânîsi’nin şeref defterine Osmanlıca olarak yazılan 75 ibarenin günümüz diline aktarımı gerçekleştirilmiştir.
Osmanlı eğitim-öğretim tarihi konusunda önemli bir kaynak: “Müderrisin Vezâifi”
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Hızlı, Mefail; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Osmanlı medreselerinde görev alan müderrislere yapılan ödemeler ile aktarılan kaynaklar konusunda detaylı bilgilere ulaştıracak eserlerin sayısı çok azdır. Bursa Eski Basma ve Yazma Eserleri (İnebey) Kütüphanesi’nde “Müderrisin Vezâifi” başlığım taşıyan bir yazma eser, Osmanlı medrese sisteminin, özellikle personel bazında işleyişi bakımından müphem kalan bazı hususlara önemli açıklıklar kazandırmaktadır. Vakıf muhasebe defterlerinde ve mahkeme sicillerinde dağınık bir vaziyette bulunabilecek bilgileri derli toplu bir biçimde barındıran bu yazma eserin, bu alanda mühim, bir boşluğu dolduracağını düşünüyoruz.
Osmanlı dönemi Bursa mezarlıkları
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Hızlı, Mefail; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Bu makale, Bursa’da Osmanlı döneminde mevcut bulunan mezarlıklar konusunda bir giriş niteliğindedir. Bursa mezarlıklarının dünü veya bugünü üzerinde yapılmış müstakil bir çalışma maalesef yoktur. Vefeyat türü biyografi eserlerinde, Bursa tarihinde ünlenmiş isimlerin hayatları hakkında bilgi verilirken, ölümlerini müteakip nereye defnedildikleriyle ilgili bilgilere çoğu defa rastlanmaktadır. Buradan hareketle Bursa’da tarih boyunca geniş çapta definlerin gerçekleştiği mezarlıklar hakkında bazı değerlendirmelere gidilebilmektedir. Bursa’da küçük mezarlık durumundaki hazirelerin sayısı 150’leri aşmaktadır. Bu çalışma hazırlanırken, hazireler dikkate alınmamış, mezarlıklar üzerinde yoğun bir şekilde durulmaya çalışılmıştır.
İsmail Hakki Bursevî’nin itikadı görüşleri
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Karadaş, Cağfer; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Bu makalede İsmail Hakkı Bursevî’nin itikadî görüşleri ana katlarıyla açıklanmaya çalışılmıştır.
Türkçe ilk Fususu’I-Hikem Şerhi: Tecelliyâtü Arâisi'n-Nusûs fî Manassâti Hikemi’l-Fusûs
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Kartal, Abdullah; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
İbn Arabi’nin Fususu’l-Hikem’i, İslam tarihinde üzerinde en çok şerh yapılan ve eleştirilen eserlerden birisidir. Ne yazık ki, yüzün üzerinde şerh olmasına rağmen bunlardan sadece bir kaçı neşredilebilmiştir. Bu geniş literatürün önce ilim dünyasına sunulması ve daha sonra karşılaştırılmaları gerekmektedir. Böylece bu şerhlerin orijinal olup- olmadığı, birbirleri arasında farklı ve benzer yanların neler olduğu ortaya çıkmış olacaktır. Osmanlı döneminde yaşayan Abdullah Bosnevî de, Fusus şarihlerinden birisidir. Ancak onu Fusus şerh geleneğinde önemli bir yere oturtan temel faktörler, şerhinin ilk Türkçe Fusus şerhi olması ve Fusus’u hem Arapça hem de Türkçe olarak şerhetmesidir. Şerhin hem entellektüel çevrelerde hem de İbn Arabi okuluna mensup kişiler arasında yaygın olduğu söylenebilir.
Osmanlı Meşrutiyet Dönemi tarihçilerinden Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi’nin tarih metodolojisiyle ilgili görüşleri
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Apak, Adem; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
İslâm tarihçileri, tarih sahasında pek çok eserler vücuda getirerek, geçmişteki olayları bizlere aktarmışlardır. Ancak, belli usûller takip edilmeden yazıldığı için günümüze intikal eden bu kaynaklardan yeteri kadar istifade edilmesi mümkün olmamaktadır. Bu durumu ortaya koyan Şehbenderzâde, İslâm. Tarihi adım verdiği eserin başında tarihe bakışımız ve tarihi bilgilerden yararlanmamız hususunda kıymetli teklif ve tavsiyelerde bulunmaktadır. Biz çalışmamızda müellifin bu konudaki fikirlerini ortaya koymaya çalışacağız.
Osmanlı son dönemi müelliflerinden Mahmud Es‘Ad’ın Usûl-İ Hadîs’i
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Kahraman, Hüseyin; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Mahmud Es‘ad, Tanzimattan başlayıp Cumhuriyet öncesine uzanan zaman diliminde, batı tesirleri ve uyanış hareketleri bakımından çok önemli bir dönemde yaşamıştır. İslâmî ilimlerin hemen bütün dallarında eser veren Mahmud Es’ad hadis usulüne dair Usul-i Hadis isimli bir kitap kaleme almıştır. Çalışmamız müellifin bu eserinin eleştirel tanıtımına yöneliktir.
Tanzimat’tan Cumhuriyet'e Tanrı tasavvurunda yaşanan değişmeler ve deist iman
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Aydın, Hüseyin; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Cumhuriyet, siyasi yönden bir rejim değişikliğinin adı olmakla birlikte, aslında bir kültür değişimini ve yeni bir hayat anlayışım simgeler. Ama bu kültür değişimi sürecini Osmanlı çok sınırlı da olsa, iki yüzyıl önce başlatmıştı. Kültür değişimi fenomeni, fikrî olgunluğunu Osmanlı döneminde kazanmıştı. Bu kültür değişimi devletin bir projesi olmaktan çok sivil teşebbüs ağırlıklı bir gelişme idi. Cumhuriyet döneminde ise bu kültür değişimi, yeni bir hayat anlayışı boyutunda devletin projesi oldu. Her toplumda olduğu gibi OsmanlI’da da gelenek hakimdi ve gelenek, yine her toplumda olduğu gibi, Osmanlı’da da kendisini hem topluma, hem devlete korutuyordu. Bu nedenle de Osmanlı’da kültür değişimleri, siyasi hürriyet talepli illegal hareketlerle başladı. Bu illegal teşebbüslerin sahibi kişi ve kuruluşlar, Batı ’da deist ve pozitivist çevrelerce desteklendi. Dolayısıyla bir ölçüde, deist Tanrı anlayışı bu grupların dünyagörüşlerinde yer aldı. Partileştikleri zaman da pozitivizmin sloganları, kurulan partiye ad oldu. Böylece de daha Osmanlı İmparatorluğu döneminde deist iman, çok yaygın olmamakla birlikte, toplumda yer etmeye başladı.
Doğumunun yüzüncü yılında Sarı Hoca (Mehmet Ruhi Turan)
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Kaya, Remzi; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Mehmet Ruhi Turan aile itibariyle Saraybosnalıdır. Kendisi Bursa İnegöl’de doğmuştur. Ailesi daha sonra Orhaneli’ne hicret etmiştir. Sarı Hoca ilk öğretim ve medrese tahsilini burada yapar. Hoca kırk yaşından sonra Balıkesir Dıırsunbey ilcesine taşınmış, asıl hizmetlerini burada sürdürmüştür. Bu makalede hayatı, eserleri ve yaptığı hizmetleri bulacaksınız.
Bursa İvaz Paşa Medresesi müderrisleri
(Uludağ Üniversitesi, 1999) Pay, Salih; Uludağ Üniversitesi/İlahiyat Fakültesi.
Bu makalede XVI.-XX. Yüzyıllar arasında Bursa İvaz Paşa Medresesi ’nde görev yaptığı tespit edilen yüz dört müderris, arşiv belgelerindeki veriler çerçevesinde doğıım yerlerine, payelerine, önceki ve sonraki hizmet yerlerine, yevmiyelerine, il dışı göreve gitmelerine ve İvaz Paşa Medresesi’ndeki görev sürelerine göre değerlendirilmiştir.

Browse

Browsing by Issue Date