Çağdaş Irak-Türkmen hikâyesi üzerine bir inceleme

Abstract

Bu çalışma, Irak Türkmen edebiyatının önemli bir türü olan hikâyeciliği sosyo-kültürel boyutlarıyla ele almaktadır. Irak Türkmen hikâyecileri yalnızca edebî üretim yapmakla kalmayıp, aynı zamanda kimlik, kültür ve dil mücadelesinin de sözcüsü olmuşlardır. Özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yoğunlaşan kimlik baskısı, göç ve asimilasyon gibi sorunların Türkmen hikâyelerine nasıl yansıdığı incelenmiş; hikâyelerin kültürel direnişin bir aracı olarak nasıl işlev gördüğü değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, Mehmet Ömer Kazancı tarafından hazırlanan Günümüz Irak Türkmen Öyküsü adlı antoloji merkez alınarak çağdaş Irak Türkmen hikâyeciliği kapsamlı bir şekilde analiz edilmiştir. Antolojide yer alan 32 yazarın biyografik bilgileri ve edebî kimliklerine dair bilgiler sunulmuş; seçilen örnek hikâyeler üzerinden yapı, tema ve izlek analizleri yapılarak kültür ve değer unsurları belirlenmiştir. Ayrıca, hikâyelerde yer alan sosyal eleştiri temaları ve dil-anlatım özellikleri de değerlendirme kapsamına alınmıştır. Çalışma; giriş, üç ana bölüm ve sonuç ile kaynakça kısımlarından oluşmaktadır. Birinci bölümde Irak Türkmenlerinin tarihçesi, coğrafi yerleşimleri, demografik yapısı, dil özellikleri ve edebî gelenekleri ele alınmıştır. İkinci bölümde hikâyelerin yapısal özellikleri; olay ve durum hikâyesi ayrımı, olay örgüsü, kişi, zaman, mekân, dil ve anlatım yönünden incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise tema ve izlekler mercek altına alınmış; bu incelemeye zemin hazırlamak amacıyla yazarların eğitim ve meslek bilgilerini içeren bir tablo ile hikâyelerin tema sıklıklarını gösteren istatistiksel bir tabloya yer verilmiştir. Sonuç olarak, bu çalışma çağdaş Irak Türkmen hikâyesinin birikim ve gelişim çizgisini ortaya koymayı ve bu edebî mirasın korunmasının önemine dikkat çekmeyi amaçlamaktadır.

This study explores short story writing, a prominent genre in Iraqi Turkmen literature, from a socio-cultural perspective. Iraqi Turkmen short story writers have not only produced literary works but also served as spokespersons in the struggle for identity, culture, and language. The research focuses on how issues such as identity pressure, migration, and assimilation—particularly intensified since the second half of the 20th century—are reflected in Turkmen short stories, and how these stories function as instruments of cultural resistance. Within this context, a comprehensive analysis is conducted based on the anthology Contemporary Iraqi Turkmen Short Stories compiled by Mehmet Ömer Kazancı. The biographical and literary profiles of the 32 authors featured in the anthology are presented. Selected stories are analyzed in terms of structure, theme, and motifs, through which elements of culture and values are identified. Additionally, themes of social criticism, along with linguistic and narrative features, are examined. The study consists of an introduction, three main chapters, a conclusion, and a bibliography. The first chapter provides a historical overview of the Iraqi Turkmen, including their geographical distribution, demographic structure, language characteristics, and literary heritage. The second chapter analyzes the structural components of the stories—such as the distinction between plot-driven and situational narratives, as well as plot, characters, setting, time, language, and style. The third chapter focuses on themes and motifs. To support this thematic analysis, two tables are included: one detailing the authors' educational and professional backgrounds, and another presenting a statistical overview of thematic distribution across the stories. Ultimately, the study aims to highlight the development and richness of contemporary Iraqi Turkmen short story writing and to emphasize the importance of preserving this literary tradition.