Bursa ili Karacabey ilçesinde domates yaprak galeri güvesi [Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera:Gelechiidae)]'nin açıkta domates yetiştiriciliği yapılan alanlarda yayılışı, popülasyon değişimi ve kitlesel tuzaklama ile mücadelesi

Abstract

Türkiye'de ilk defa İzmir' in Urla ilçesinde 2009 yılında tespit edilen Domates yaprak galeri güvesi Tuta absoluta (Meyrick 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae) Güney Amerika, Avrupa, Kuzey Afrika, ve Ortadoğu'da domatesin en önemli zararlıları arasında yer almaktadır. Bu tez çalışması, kimyasal mücadeleye alternatif olarak kitle halinde tuzakla yakalama yönteminin etkinliğinin belirlenmesi amacıyla Bursa İli' nin Karacabey İlçesine bağlı Hotanlı Köyü' nde 2012 ve 2013 yıllarında açıkta sanayi tipi domates yetiştiriciliği yapılan ve her biri en az 12 dekar büyüklüğündeki beş farklı alanda yürütülmüştür. Çalışmada iki yıl boyunca T. absoluta' nın ergin popülasyonlarının izlenmesinde içerisinde 0,5 mg feromon içeren kapsül bulunan üç farklı tuzak tipi (delta tipi tuzak, su tuzağı ve ışık + su tuzağı) kullanılmış ve yalnızca insektisitlerle mücadele yapılan kontrol bahçesindeki delta tipi feromon tuzak ve meyve zarar sayımları ile karşılaştırılarak etkinlikleri değerlendirilmiştir. Hasat öncesi dönemde yapılan inceleme sonuçlarına göre meyve zarar oranları kitle halinde tuzaklamanın yapıldığı alanlarda 2012 ve 2013 yılında sırasıyla ortalama %1,5 ve %1,3 olurken, sadece insektisit uygulaması yapılan kontrol alanlarında ise sırasıyla %3,3 ve %2,9 olmuştur. Bununla birlikte, meyve zarar oranları kitle halinde yakalama için kullanılan tuzak tiplerine göre değerlendirildiğinde 2012 yılında delta tipi feromon tuzakları, su tuzakları ve ışık + su tuzaklarının kurulu olduğu bloklarda %0,6, %2,1 ve %1,9 olurken, 2013 yılında ise zarar oranları aynı bloklarda sırasıyla %0,5, %1,7 ve %1,6 olmuştur. Sonuç olarak, açıkta domates yetiştiriciliğinde T. absoluta' nın kitlesel yakalama ile mücadelesinde kullanılan delta tipi feromon tuzaklarının, tek başına su veya ışık + su kombinasyonundan oluşan feromon tuzak tiplerine göre çok daha etkin olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, düşük ve orta popülasyon yoğunluğunda delta tipi feromon tuzaklarının hektara 40 adet uygulama oranında kullanılmasının zararlının kimyasal mücadelesine alternatif olacak başarılı sonuçlar verdiği görülmektedir.

The tomato moth, Tuta absoluta (Meyrick 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae), which was recorded for the first time in 2009 in the Urla town of Izmir province of Turkey, is one of the most important pests of tomatoes in South America, Europe, North Africa, and the Middle East. In this thesis, studies were carried out to evaluate the effectiveness of mass trapping as an alternative to chemical control in five different open-field industrial tomato areas, each at least 12 da in size, in Hotanli village of Karacabey town located in Bursa province in 2012 and 2013. During a two-year study period, T. absoluta adults were monitored using three different trap types (delta-type traps, water traps and light + water traps) containing 0.5 mg pheromone capsules and the effectiveness of moth captures in these traps in addition to fruit damage was evaluated by comparing the moth captures and fruit damage levels in the only-insecticide treated areas. According to the results of fruit damage assessment prior to harvest, fruit damage levels were %1.5 and %1.3 in the mass trapping blocks while they were %3.3 and %2.9 in the insecticide-treated blocks in 2012 and 2013, respectively. However, when damage was classified based on the type of traps used for mass trapping, the fruit damage levels were %0.6, %2.1 and %1.9 in blocks monitored with delta traps, water traps and water traps containing light source in 2012 while they were %0.5, %1.7 and %1.6 in 2013, respectively. In conclusion, delta traps baited only with pheromone were proven to be more effective than water traps alone or water traps containing light source for mass trapping of T. absoluta adults in open-field industrial tomato crops. Under low to moderate populations, using 40 delta type pheromone traps per hectare seemed to be a viable alternative to chemical control.