Kolektif eylemlere “İkili süreç” yaklaşımı: Sosyal kimlik modeli ve rasyonel seçim değişkenlerinin kolektif eyleme katılım niyetini açıklamaya katkıları

Abstract

Kolektif eylem konusundaki sosyal psikoloji çalışmaları detaylı incelendiğinde ele alınan değişkenlerin kabaca iki başlık altında toplanabildiği görülmektedir: Bir grup çalışma daha çok kolektif eylemi tetikleyen yoksunluk veya adaletsizlik algısına, genellikle olumsuz değere sahip duygulara ve özdeşleşme süreçlerine odaklanırken, diğer grup ise rasyonel bir süreç olan ödül-bedel analizine odaklanmaktadır. Son yıllarda bu iki yolu bir arada ele alan kimi modellerle alanyazın içerisinde bir bütünlük sağlanmaya çalışılsa da rasyonel süreçlere yönelik ilginin geri planda kaldığı görülmektedir. Mevcut tez çalışmasında rasyonel seçim değişkenlerini ölçmek üzere iki adet ön çalışma ile Kolektif Eylemin Rasyonel Özendiricileri Ölçeği geliştirilmiş, ardından ana çalışmada kolektif eylemin sosyal kimlik modeline politik risk algısı ve rasyonel özendiriciler gibi rasyonel seçim değişkenlerinin eklenmesi halinde, bu yeni modelin, kolektif eyleme katılım niyetini ne düzeyde açıklayacağı incelenmiştir. Ana çalışmada Psikoloji bölümü öğrencisi 565 katılımcı yürürlüğe girmesi muhtemel bir meslek yasasına ilişkin bir metin okumuştur. Katılımcılardan öğrenci kimliğiyle özdeşleşme düzeyleri, senaryonun yarattığı adaletsizlik hissi, grup etkililiği algıları, öfke duyguları, çeşitli kolektif eylemlere katılım bağlamında algıladıkları politik riskin düzeyi ve bu eylemlere katılıma ilişkin rasyonel ödül-bedel algılarıyla ilgili ölçümler alınmıştır. Sonuçlar, kolektif eylemin sosyal kimlik modelini desteklemekle birlikte, politik risk algısı ve rasyonel özendirici gibi değişkenlerin modele önemli katkılar yaptığını göstermiştir. Riskli eylem türlerinde rasyonel seçim değişkenlerinin daha büyük öneme sahip olduğu görülmüştür. Bulgular literatür ışığında tartışılmıştır.

Upon careful examination of social psychological studies on collective action, it becomes apparent that the variables investigated can be broadly classified into two main categories: A pair of studies primarily examines the perception of deprivation or injustice that leads to collective action, involving negative emotions and identification processes. The other pair of studies focuses on cost-benefit analysis, which is a rational decision-making process. Despite attempts by some models to integrate these two approaches, the focus on rational processes has been overlooked in recent years. The Rational Incentives for Collective Action Scale was created in two preliminary studies for the purpose of assessing rational choice variables in the current thesis. Subsequently, the main study examined the extent to which the inclusion of rational choice factors, such as perceived political risk and rational incentives, in the social identity model of collective action can explain the intention to participate in collective action. A total of 565 undergraduates (students of psychology department) received the task to read a written passage concerning a potential legislation that could be implemented in their professional field. We assessed participants' level of identification with their psychology student identity, perception of injustice and anger caused by the scenario, judgment of group efficacy, perceived political risk associated with participating in different collective actions, and rational cost-benefit analysis for participating in these actions. The findings are in line with the social identity model of collective action (SIMCA), while also demonstrating that factors such as perceived political risk and rational incentives significantly contribute to the model. The study revealed that rational choice variables play a relatively more significant role in risky action types. The findings were discussed in relation to the existing body of literature.