Artan miktarlarda uygulanan demir dozlarının ıspanak bitkisinin gelişimi ve kimi besin elementi içeriğine etkisi

Abstract

Besin değeri düşük yiyecekler, elementlerin yetersiz alımıyla ilgili bazı sağlık sorunlarına neden olur. Demir bakımından zengin yeşil yapraklı sebzelerin tüketimi, demir eksikliği bulunan insanların demir eksiliğini giderebilmesi için alternatif bir yöntem olabilir. Bununla birlikte, bitkilerde bulunan diğer besin elementlerinin alımı ve alınma miktarı da insan sağlığı açısından oldukça önemlidir. Bu elementlerin bitkilerdeki bulunuş miktarları bir denge içerisinde olmalıdır. Bu elementlerin uygun miktarları tüm canlılar için gerekli olmasına karşın fazla miktarda alınmaları zararlıdır. Bu nedenle artan Fe dozlarının ıspanak (Spinacia oleracea L.) bitkisinin büyüme ve besin elementi alımına etkilerini incelemek amacıyla bu sera denemesi kurulmuştur. Akan su kültürüne sahip bir hidroponik sisteme yerleştirilen ıspanak çeşitlerinden 'Matador', 'Reis' ve 'Greenstar' a artan miktarlarda Fe (30, 60, 90, 120 ve 150 µM) uygulanarak elde edilen sonuç gözlenmiştir. Artan miktarlarda Fe uygulamasının ıspanak çeşitlerinde istatistiksel olarak anlamlı (p<0.01) bir etkisinin olduğu gözlenmiştir. Uygulanan demir, bitki büyümesini, kuru madde miktarını, SPAD değerlerini ve uygulanan dozlardan 120 µM Fe dozuna kadar ıspanak köklerinin hem de yapraklarının besin alımını uyarmıştır (p<0.01). Bununla birlikte ıspanak bitkilerine uygulanan en yüksek demir dozunun (150 µM) etkisi negatif bulunmuş, özellikle bitkilerin köklerinde Fe, Cu ve Mn birikimi meydana gelmiştir. Demirin düşük dozları ise Mg'un sürgünlere taşınmasını engelleyerek ıspanak köklerinde Mg birikimine neden olmuştur. Sonuç olarak, ıspanak bitkisinin yetiştiği ortamda demir eksikliğinin olması besin elementlerinden özellikle Mg'un eksikliklerine yol açmakta ve bunların yüksek bulunması Mg alımını da engelleyebilmektedir. Bitki besin elementleri arasındaki antagonistik etkileşim nedeniyle bitkilerin demirle zenginleştirilmesinde uygulanacak doza özel bir önem verilmelidir.

Foods with a low nutritional value causes to some health problems related to insufficient intake of the elements. One of these elements is iron (Fe) and adequate daily intake of it is important for humans. Consumption of green leafy plants which were fortified with iron could be the way for humans who suffer from iron deficiency. However, up taken amounts of the other nutrients in plants are also important and they must be found at optimum stage and with a harmony between each other. Although the appropriate amounts of them are necessary for plants and also for human and animal health, excess amounts are harmful. Therefore, to determine the effects of increasing doses of Fe on the growth and nutrient element uptake of spinach (Spinacia oleracea L.) a greenhouse research was set up. Increasing doses of Fe (30, 60, 90, 120 and 150 µM) were applied to spinach cultivars 'Matador', 'Reis' and 'Greenstar' in a re-circulated hydroponic system. Increasing Fe doses had statistically significant (p < 0.01) effects on spinach cultivars. Iron, stimulated the plant growth, the dry matter yield, SPAD values and the nutrients uptake of both shoots and roots of spinach up to 120 µM Fe doses (p < 0.01). However the effect of highest dose (150 µM) of Fe was found negative. Accumulation of especially the Fe, Cu and Mn was occurred in the roots with high amounts of Fe. In contrast to the micro elements the insufficient amounts of Fe inhibited the translocation of Mg to shoots and an accumulation of Mg was observed in the roots of spinach with low amounts of Fe. Because of the contrary relations with the other nutrients, a special attention must be paid during fortifying the plants with iron.