19. yüzyıl Batılılaşma döneminde Haydarpaşa Mektebi Tıbbiye-i Şahane Binası’nın mimarlık ve sanat tarihi açısından önemi

Abstract

19. yy. Osmanlı Devleti’nde Batılılaşmanın her alanda yoğun bir biçimde hissedildiği bir dönemdir. Bu dönemde gerek toplumsal düzeyde gerekse kentin fiziksel yapısında meydana gelen değişim Osmanlı mimari anlayışına da yeni bir soluk getirmiştir. Mimarideki bu değişim birçok kaynaktan beslenen yeni sanat üsluplarının ortaya çıkmasında da etkili olmuştur. Batılılaşma döneminde II. Abdülhamid tarafından (1894-1903) inşa ettirilen Haydarpaşa Mektebi Tıbbiye-i Şahane, yakın çevresindeki diğer tarihi binalarla beraber İstanbul’un değişen mimari anlayışını da gözle görülür biçimde etkilemiştir. Geleneksel yapı ölçeğinin dışına çıkılarak inşa edilen bu ihtişamlı yapı, kışlaları hatırlatan bir mimariye sahip olsa da özellikle doğu ve batı cephesinde yoğunlaşan zengin mimarisi ile kışlalardan ayrıldığı gibi, kendi döneminde inşa edilen diğer yapılardan da oldukça farklıdır. 19. yy. da Batılı mimarlar tarafından bu dönemde ortaya çıkan karma üslup dediğimiz sanat anlayışının, Hint- Mağrip ve İslam etkileri ile batı etkili sanat üsluplarının, yerli sanat anlayışıyla uyumlu bir biçimde birleştirilerek oluşturulduğu Eklektik (karma) tarzın en zengin örneklerinden biri sayılmaktadır. Mimarlık ve Sanat Tarihi açısından büyük bir öneme sahip olan bu denli büyük ölçekte bir yapının bugüne kadar tarihi arka planı da ele alınarak bütüncül bir yaklaşımla yeterince araştırılmamış olması, bu çalışmanın çıkış noktası olmuştur. Literatüre kısmen de olsa katkıda bulunmak amacıyla, Mektebi Tıbbiye-i Şahane Binası’nın Mimarlık ve Sanat Tarihi açısından önemi başta olmak üzere, Tıp Tarihi açısından önemi de göz ardı edilmeden, binanın inşası, mimarisi, tıp eğitiminin Haydarpaşa’ya nakil sebepleri ve sanat üslupları analiz edilerek, geçen sürede tarihi binanın yapısında meydana gelen değişimler de araştırılmış olup, konu detaylı bir biçimde ele alınmıştır. Eklektik sanat tarzıyla inşa edilen yapıda, klasik üslubun dışına çıkılarak Oryantalist, Neo Klasik, Neo Rönesans, Neo Barok, Neo Ampir ve Art Nouveau gibi birçok sanat üslubunun bir arada kullanıldığı zengin mimarisiyle de diğer yapılardan farkı ortaya çıkarılmıştır.19th century is a period in which the Westernization in the Ottoman State was felt intensely in every area. İn this period, the change that occurred both at the social level and in the physical structure of the city brought a new breath to the Ottoman architectural approach. This change in architecture has also been instrumental in the emergence of new art styles that are nourished from many sources. During the westernization period, II. Haydarpaşa School Tıbbiye-i Şahane, built by Abdülhamid (1894-1903), has visibly affected the changing architectural approach of İstanbul along with other historical buildings in its vicinity. Although this magnificent building, built out of the traditional scale, has an architecture that reminds us of barracks, it differs from the barracks with its rich architecture concentrated especially on the east and west façade, as well as other buildings built during its period. İt is considered as one of the richest examples of the Eclectic (mixed) style, in which the art understanding, which we call the mixed style that emerged in this period by Western architects in the 19th century, was combined with the İndo-Maghreb and İslamic influences and western influential art styles in harmony with the local art understanding. The starting point of this study is that such a largescale building, which has a great importance in terms of Architecture and Art History, has not been explored sufficiently with a holistic approach considering the historical background. İn order to contribute to the literature in part, the building, architecture, the reasons for the transfer of medical education to Haydarpaşa and the art styles, regardless of the importance of the School of Medicine, Shahane Building, especially in terms of Architecture and Art History. By analyzing, the changes in the structure of the historical building in the past period were also investigated and the subject was handled in detail. The building, which was built with an eclectic art style, has been distinguished from other buildings with its rich architecture where many art styles such as Orientalist, Neo Classic, Neo Renaissance, Neo Baroque, Neo Ampir and Art Nouveau are used together.