Bazı çilek çeşitlerinin (Arnavutköy, Aliso, Tioga, Yalova-104 ve Yalova-15) meristem kültürü (in vitro) ile çoğaltılmasında farklı besi ortamlarının etkileri ve bu yolla çoğaltılan bitkilerle, klasik vegetatif yollarla çoğaltılan bitkilerin karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışma, beş kültür çeşidinin meristem kültürüyle üretimi için en elverişli besi ortamını belirlemek; meristem kültürü ve klasik yolla elde edilmiş bitkileri karşılaştırarak meristem kültürü yönteminin verim ve vegetatif gelişmede sağlayabileceği kazancı araştırmak amacıyla düzenlenmiştir, 1985-1989 yıllarında Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü'nde yapılan deneme sonuçları, gözlem ve değerlendirmelerden elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir. Temel besi ortamları ve değişik doz ve kombinasyonlardaki hormonlar (BAP, IBA ve GA3) in vitro'da kardeşlenme, koltukaltı sürgün gelişimi, köklenme ve köklenen bitkilerin gelişmeleri üzerine etkili olmuşlardır. Optimum hormon miktarı her ortamda her çeşit için değişik bulunmuştur. Kültür çeşitlerinin hepsinde köklenme ve sürgün çoğalması için en uygun temel ortamın CTIFL-1 temel ortamı olduğu tesbit edilmiştir. In vitro çilek bitkilerinin gelişiminde en etkili hormon doz aralığı tesbitinde BAP, IBA ve GA3'ün 0.1-1 mg/1 dozları arasının her çeşit için optimum sınırlar olduğu anlaşılmıştır. BAP en iyi kardeşlenme aşamasında etkili olmuş ve yokluğunda koltukaltı sürgün ve koltukaltı tomurcuk sayılarının azaldığı tesbit edilmiştir. GA3 ise BAP ve IBA'nın birbirini destekleyen etkilerini arttırdığı gözlenmiştir. IBA'nın kök oluşumunu düzenlediği görülmüştür. Araştırmanın ikinci bölümünde meristem kültürüyle üretilmiş bitkilerle klasik yolla üretilmiş çilek bitkileri verim ve vegetatif gelişme bakımından karşılaştırılmıştır. Yapılan denemelerde aynı çeşidin ana meristem klonları arasında verim ve vegetatif gelişme bakımından farklılık görülmemiştir. Çeşitler arasındaki farklılıklarda, klasik yolla üretilmiş bitkilere göre meristem kültürüyle üretilmiş bitkiler lehine birinci yıl sera şartlarında %55.9'lık arazi şartlarında %46.0'lık, ikinci yıl ise%6.3'lük daha yüksek verim tesbit edilmiştir. Meristem kültürüyle üretilmiş bitkilerin klasik yolla üretilmiş bitkilerden daha kuvvetli geliştikleri ve vegetatif gelişmenin birinci yıl sera şartlarında %34.4, arazi şartlarında %38.9; ikinci yıl %12.8 oranında arttığı bulunmuştur. Üretim metodlarının meyve büyüklüğü, kalite, aylara göre verim dağılışı, meyvede kuru madde ve meyve eti sertliği üzerine etkili olmadığı tesbit edilmiştir. Ancak meristem kültürüyle üretilmişlerdeki meyvelerin klasik yolla üretilmişlerin meyvelerine göre küçülmeye meyilli oldukları gözlenmiştir. Meristem kültürüyle üretilmişlerde gözlenen bu meyve küçülmesi, çeşitlerdeki verim artışı ile dengelenmiştir. Verim ve vegetatif gelişmede, farklı çeşitlerin cevapları farklı olmuştur.This study was carried out between 1985 and 1989 at Atatürk Central Horticultural Research Institute, Yalova, Turkey. This study was carried to determine the most available media of 5 strawberry cultivars for meristem culture propagations yield and vegetative growth of meristem culture propagated plants were compared to conventionally propagated plants. Results of the experiment are as follows: The basal media and different concentrations and combinations hormones (BAP, IBA and GA3) influenced the proliferation and size of segments on in vitro, The optimum balance for each media varied for each cultivars and details are presented. The CTIFL-1 of basal media was found most suitable for axillary shoot proliferation and root formation for all cultivars. A range of most effective hor mone concentrations has been examined for in vitro growth of strawberry plants. Concentrations of the BAP, IBA and GA3 ranging between 0.1-1 mg/1 for each were optimal. BAP also influenced the growth of axillary shoots and buds and the absence of BAP reduced the number axillary shoots and buds. GA3 increased the synergistic efficiency of BAP and IBA, Root formation was stimulated by IBA. The performances of meristem culture propagated and conventi onally propagated (runners) plants of strawberry were compared for yield and vegetative growth. No differences were seen among the mericlones of same cultivar. When compared to the convention ally propagated plants of different cultivars, meristem culture propagated plants icreased yield 55.9% under greenhouse conditions; 46.0% under field conditions in the first year and 6.3% in the second year. The meristem culture propagated plants were much more vigorous than the conventionally propagated plants and increased vegetative growth (in the first year 34.4 % under the greenhouse conditions in the first year 38,9% under the field conditions, in second year 12.8%). The propagation method had no effect on barry size, quality, distribution of yield over months, soluble solids and fresh firmness. However, berry tended to be smaller and second quality fruit increased in the term of aritmetical means by meristem culture propagated plants than conventionally propagated plants. At the cultivars, the smaller size of fruit from meristem culture propagated plants was because of the high yield. Different cultivars responded very differently to the yield and vegetative growth. The use of meristem culture is recommended for strawberry production and cultivation.