Bursa'da Erken Osmanlı Dönemi sultan külliyelerinin kentsel ve mimari ayırt edici özelliklerinin karşılaştırmalı analizi

Abstract

Erken dönem külliye mimarisinin sahip olduğu yapı türlerinin gelişimi, özgün mimari biçimlenişleri, kentle olan ilişkileri ve kente kattıkları anlam bağlamında, Bursa'da Erken Osmanlı Dönemine ait beş sultan külliyesinin kentsel ve mimari açıdan karşılaştırmalı olarak analiz edildiği bir tez çalışmasının daha önce yapılmamış olması bu tezin çıkış noktasıdır. Tez çalışmasında, Osmanlı Kenti ve Osmanlı Külliyesi olarak iki tanımlama öne çıkmaktadır. Bu nedenle tez kapsamında ikinci ve üçüncü bölümler bu iki tanımın tarihçesi ve gelişimi hakkında bilgi vermek üzere oluşturulmuştur. Giriş bölümünden sonra gelen ikinci bölümde; kentlerin oluşumu ve gelişimi, Erken Osmanlı kentinin; endüstri öncesi kent ve İslam kenti modelleri üzerinden değerlendirilmesi yapılmış ve Erken Osmanlı kentini oluşturan unsurlara kısaca değinilmiştir. Üçüncü bölümde külliyelerin Anadolu'da ve Anadolu sınırları dışında ortaya çıkışı ve gelişimi üzerine yoğunlaşılmıştır. Tezin ana konusu olan Erken Osmanlı Dönemi Bursa Sultan Külliyeleri hakkında tezin dördüncü bölümünde genel bilgiler verilmiş, tezin beşinci bölümünde ise edinilen bu bilgiler üzerinden kentsel ve mimari bağlamda karşılaştırmalı analiz yapılmıştır. Karşılaştırma kısmı; külliyenin konumunun neye göre belirlendiğini ve yakın çevresi için önemini vurgulayan 'Yer Seçimi Kriterleri', her bir yapı tipolojisinin külliyeler arasındaki farklılığını ortaya koymayı amaçlayan 'Ayırt Edici Mimari Özellikleri', külliye içerisindeki birimlerin hem birbiri ile hem de yakın çevresiyle olan ilişkilerini irdeleyen 'Kentsel Dokuda Mekansal Etkilerinin Analizi' ve külliyelerin kentin gelişimindeki yerinin Bursa kenti ölçeğinde irdelendiği 'Sultan Külliyelerinin Kentin Gelişimine Katkısı' başlıklarından oluşmaktadır. Tezin sonuç bölümünde ise, karşılaştırmalar bölümünde belirlenen kriterlere göre elde edilen veriler değerlendirilmiştir.The starting point of this thesis is the lack of a comparative analysis regarding urban and architectural characteristics of five building complexes (Kulliye) belonging to Early Ottoman Sultans in Bursa in terms of the development of building typologies within Early Period Kulliye Architecture, their relation with the urban context and the meaning they bring to the city. Within the scope of the thesis, two significant concepts ''Ottoman City'' and ''Ottoman Kulliye'' come forward. The second and the third chapters include the history and the development of the city. Early Ottoman City has been evaluated in terms of Pre- Industrial City and Islamic City models. The factors that lead the formation of Early Ottoman City has been identified. Third chapter focuses on the formation and the development of Kulliyes within the boundaries of Anatolia as well as outside Anatolia. In the fourth chapter, general information about Sultan Complexes (Kulliyes) in Bursa belonging to Early Ottoman Period has been given. Depending on the information acquired through the thesis, a comparative analysis has been conducted within urban and architectural context in the fifth chapter. Comparative analysis consists four subtitles. ''Site Selection Criteria'' emphasizes how the location of the complexes was determined and their significance in relation to thier immediate environment. ''Distinctive Architecture Properties'' aims to reveal the differences between each building typology within the Kulliye Complexes. '' The Analysis of Spatial Impacts on Urban Fabric'' examines the relationship of Kulliye units with each other and with their immediate environment. Finally, '' The Contribution of Sultan Complexes to the Urban Development'' discusses the significance of the complexes in Bursa scale. In the conclusion part, the data obtained in accordance with the criteria set out in the comparison section have been evaluated.