Rivayet türü tefsir mukaddimelerinin tefsir usûlü bilgisi bağlamında değeri (Hüseyin el-Begavî, Muhammed İbnü’l-Cevzî ve İbn Kesîr örneği)

Abstract

Tefsir usûlü ve ulûmu’l-Kur’ân’ın aslî kaynaklarından birisi tefsir kitaplarının mukaddime bölümleridir. Özellikle rivayet türü tefsirlerin mukaddimeleri bu hususta veri temininde ayrı bir önem arz etmektedir. Erken dönemde yazılması bağlamında rivayet tefsir türünün en bariz örneğini Taberî’de görmek mümkündür. Zira Taberî, tefsirinin evvelinde muhteva olarak zengin bir mukaddime ortaya koyar. Tedvin dönemi sonrası yazılan Taberî tefsiri başta olmak üzere, daha sonraki dönemlerdeki tefsirlerin mukaddimelerinde Kur’ân ilimlerine dair pek çok bilgiye ulaşabilir. Bu çalışmamızda yöntem olarak tefsir usûlü ile ilgili konuların tekâmülünü görmek için rivayet türü olması bağlamında Hüseyin el-Begavî, İbnü’l-Cevzî ve İbn Kesîr tefsirlerinin mukaddimelerini seçtik. Bunları kronolojik sıraya göre inceledik. Sonuç olarak mezkûr rivayet türü tefsir mukaddimelerindeki bilgilerden yola çıkarak bu tefsirlerin hangi usûl ve kaideler üzerinde yazılmış olduğu ortaya konulmuş olacaktır. Aynı zamanda bu çalışma ile tefsir usûl bilgilerinin hangi boyutlara vardığını görmek açısından son dönemlerde yazılan tefsir mukaddimelerinin tahlilinin teşvik edilmesi de hedeflenmektedir

One of the essential sources for methodology of Quranic exegesis and Quranic sciences, is the introduction/muqaddimah parts of Tafsīr books. Especially the introductions of riwayah tafsīrs are of particular importance for collecting data. Most obvious example of riwayah tafsīr is al-Ṭabarī since it was written in the early period. In his tafsīr, al-Ṭabarī presents an introduction which is very rich in content. Being in the first place al-Ṭabarī’s tafsīr, a lot of information about Quranic Sciences can be reached in the introductions of tafsīrs which were written after the Codification Period. In this study, we have chosen the introductions of Husayn al-Baghawī’s, Muhammad Ibn al-Jawzī’s and Ibn Kathīr’s tafsīrs since they are examples of riwayah tafsīrs, to see the evolution of topics in the methodology of Quranic Exegesis. At the end, based on the collected information, we tried to find out the methodology and principles of these tafsīrs. Additionally, this study aims to urge the analysis of introductions of tafsīrs which are written recently, to see the dimensions of information gained in methodology of Quranic Exegesis.