Afet-müdahale-tesisleri yerleşim problemi için bir karar destek sistemi prototipi geliştirilmesi

Abstract

Afet operasyonları yönetimi kapsamında ele alınan faaliyetler, çok sayıda paydaş tarafından, birçok belirsizlik unsuru ve zaman baskısı altında gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda, paydaşların karar verme süreçlerinde bilişim teknolojilerinin kullanımına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu tez çalışmasında, afet hazırlık aşamasında ele alınan ve olası bir afet sonrası afetzedelerin temel ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla önceden konumlandırılan, afet-müdahale-tesisleri yerleşim probleminin çözümü için bir karar destek sistemi prototipi geliştirilmiştir. Öncelikle, farklı afet tipleri ile afet operasyonları yönetimi kapsamında ele alınan farklı problem tipleri ve bu problemlerin varyasyonlarını içeren kapsamlı bir veritabanı tasarımı yapılmıştır. Ardından deprem olayı ve geçici-afet-müdahale tesisleri yerleşim problemi için kişisel bir bilgisayarda çalışan bir masaüstü uygulaması geliştirilerek, karar vericilere bütünleşik bir sistem sunulmuştur. Böylelikle, kullanıcıların günlük iş hayatlarında sıklıkla kullandıkları temel ofis programları ortamında çalışabilecekleri ve uygulaması kolay bir yapı sunulmaktadır. Uygulama aşamasında deprem olayı ve Türkiye'nin büyük illerinden Bursa'nın merkez ilçelerinden biri olan Yıldırım ilçesi verileri kullanılarak, geçici-afet-müdahale tesisleri yerleşim problemi çözülmüştür. Afetin yapısı gereği belirsizlik içeren unsurlar ise kullanıcı tarafından arayüzde tanımlanan farklı problem parametreleri ve konfigürasyon seçimlerine bağlı olarak senaryolaştırılmaktadır. Böylelikle çok sayıda afet sonrası durum için dinamik çözümler elde edilmekte ve söz konusu bu çözümler analiz edilebilmektedir. Bu tez çalışmasında, afet-müdahale-tesisleri yerleşim probleminin çözümü için geliştirilen karar destek sisteminin uygulamaya alınması durumunda, lokal yönetimlerin hazırlık aşamasındaki planlama faaliyetlerinde karar verme aracı olarak kullanımı mümkündür. Böylelikle, farklı afet sonrası senaryolar dikkate alınarak, afet-müdahale-tesisleri yerleşim problemi için, tesislerin konumlarının ve sayılarının yanı sıra, bu tesislerde depolanan yardım malzemelerinin envanter düzeylerine ve afet bölgesindeki servis kararlarına ilişkin önemli kararlar önceden verilebilmektedir.Disaster operations management activities are carried out by a large number of decision makers under many uncertainties and time pressure. In such an environment, the use of information technology is needed in the decision making process. In this study, we developed a decision support system prototype for the solution of disaster-response-facilities allocation problem which is considered during the preparedness phase of a disaster in order to meet basic needs of disaster victims after a possible disaster. First, we designed a comprehensive database which includes different types of disasters and disaster operations management problems as well as their variations. Then we developed an integrated desktop application for temporary-disaster-response facilities allocation problem that works on a personal computer. This provides users an easy-to-use architecture where they are able to work in the environment of basic office programs they use in their daily business life. We applied this approach to the temporary-disaster-response facilities allocation problem using the data set of Yildirim, which is one of the central districts of Bursa, one of the metropolitan city of Turkey. We illustrate the uncertainties with different problem parameters and configuration choices defined by the user on the user interface. Thus, we can analyze solutions for many post-disaster scenarios. It is possible to use this application as a decision-making tool in the planning activities of local administrations. Thus, considering different post-disaster scenarios, important decisions about disaster-response-facilities allocation problem can be given in advance, such as determining the locations and the number of facilities as well as their inventory levels and the service decisions in the disaster area.