El-Ahfeş el-Evsat ve Meʻâni'l-Kur'ân adlı eseri ışığında Arap dili gramerindeki yeri

Abstract

Bu çalışmanın konusu, hem dilbilimsel tefsirin ilk örneklerinden kabul edilen hem de Arap Dili ve Belâğatı ile alakalı önemli görüşlerin ilk olarak kaleme alındığı Kur'ân'ın nahvî tefsirlerinden olan el-Ahfeş'in Meʻâni'l-Kur'ân'ını dilbilimsel açıdan incelemektir. Ayrıca, el-Ahfeş ve eserinin Arap dilinin gelişiminde ne denli önemli bir yere sahip olduğuna işaret etmektir. Bu çalışmanın içerisinde yer alan konuları ifade etmek gerekirse, çalışma giriş ve iki ana bölümdem oluşmaktadır. Giriş bölümünde, nahiv ilminin doğuşu, gelişimi ve Arap dilinde meşhur olan dil ekolleri hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca el-Ahfeş'in Basra ve Kûfe ekolleri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Birinci bölümde, el-Ahfeş'in hayatı araştırılmıştır. el-Ahfeş'in, öğrencilik yılları, hocaları, talebeleri, eserleri ve ilmî yönü gibi konular ele alınmıştır. el-Ahfeş'in fikir dünyasının oluşmasında etkili olan ve el-Ahfeş'ten etkilenen şahsiyetler hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise, tezin asıl gayesi olan el-Ahfeş'in Meâni'l-Kur'ân adlı eseri dilbilimsel açıdan incelenmiştir. Eserin yazılma sebebi, eserde kullanılan metot ve eserin muhtevası gibi konular ele alınmıştır. Özellikle de el-Ahfeş'in, Meâni'l-Kur'ân'ında nahiv ve sarf alanında ortaya koyduğu görüşleri örneklerle tespit edilmiştir. Bazı tartışmalı konularda Basra ve Kûfe ekollerinin temel görüşlerine müracaat edilerek el-Ahfeş'in görüşleriyle karşılaştırma yapılmıştır. Ayrıca el-Ahfeş ile aynı asırda yaşamış olan el-Ferrâ'nın Meâni'l-Kur'ân'ına da atıfta bulunularak, el-Ahfeş ile el-Ferrâ'nın aynı konulardaki görüş farklılıkları ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma sonuç ve kaynakça bölümleriyle son bulmuştur.The subject of this study is examined al-Akhfash's Maani'l-Quran which is one of the first examples of linguistic commentary and one of the nahivs of Quran having important notions about Arabic Language and Rhetoric from a linguistic perspective. Besides, it is to point out that how al-Akhfash and his study have an important role in the development of Arabic language. It needs to express the subjects in this study that this study consists of an introduction and two main sections. In the introduction, it is given some information about the birth and development of Nahiv and the famous school in Arabic Language. Besides, the impact of al-Akhfash on the schools of Basra and Kufe is examined. In the first section, the life of al-Ahfesh - his student years, his masters, his students, his studies, his scientific aspect etc. - is investigated. Some information is given about figures who were impression on al-Akhfash and those who were impressed by al-Akhfash. In the second section, al-Akhfash's study named Maani'l-Quran which is the main objective of the thesis are examined. The subjects such as why this work were written, the method in this work and the content of the work are discussed. Especially, his views in Maani'l-Quran about Nahiv and Sarf (Grammar) are determined with examples. In some controversial issues, al-Akhfash's views are compared by applying the basic ideas of the schools of Basra and Kufa. In addition, difference ideas between al-Akhfash and el Ferra in the same topics are tried to manifest by referring to Meani'l-Quran from el Ferra who lived in the same century. The study ends with conclusions and bibliography.