Gelirin yeniden dağılımında bir araç olarak sosyal güvenlik

Abstract

Devlet, toplumda var olan gelir eşitsizliklerini ve yoksulluğu azaltmak amacıyla, çeşitli araçlara başvurarak geliri yeniden dağıtmaktadır. Sosyal güvenlik sistemi, devletin gelirin yeniden dağıtmak amacıyla kullandığı en önemli araçlardan biridir. Sigortalılardan toplanan sosyal güvenlik primleri bazı grupların satın alma gücünü belli bir oranda azaltırken, ödenen ivazlar da bazı grupların satın alma gücünü belli bir oranda artırarak, geliri yeniden dağılımını sağlamaktadır. Sosyal güvenlik sistemleri, benimsedikleri ilkeler ve amaçlar bakımından birbirinden farklılık göstermektedir. Bu farklılıklar nedeniyle, Bismarck, Beveridge, Karma ve Hedefe Yönelik olmak üzere dört farklı sosyal güvenlik modeli sözkonusudur. Her model, gelirin yeniden dağılımı açısından farklı sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Bunun yanında sistemin finansman yapısı ve finansman yöntemi ile ülkenin ekonomik gelişmişlik düzeyi ve nüfus yapısı da meydana gelen gelirin yeniden dağılımı üzerinde etkilidir. Türkiye, Bismarck tipi bir sosyal güvenlik modeline sahip olmakla birlikte, zaman içinde sisteme yapılan müdahaleler nedeniyle Beveridge tipi özellikler de göstermektedir. Son yıllarda sistemin ödediği en düşük ve en yüksek aylıklar arasındaki farkın azalması bunun en önemli göstergesidir. Türk sistemi incelendiğinde, alt gelir grupları lehine güçlü bir yeniden dağılım gerçekleştirdiği ancak bununla birlikte kapsama aldığı tüm gruplar lehine geliri yeniden dağıttığı görülmektedir. Sisteme sıkça yapılan müdaheleler nedeniyle nesiller arası gelirin yeniden dağılımı bakımından kesin bir yorum yapmak mümkün değildir.

In order to redistribute the income, state, use some tools with the aim of decrease income inequality and poverty. Social security is one of the most important tool which used by state in this purpose. While social security contributions, collecting from insurance, is reduce the purchasing power parity of some groups and benefits which pay by social security system to some groups, increase their purchasing power parity and helps income redistrubution. Bismarck, Beveridge, Mixed and Targeted systems are four main social security models and there are some differences among them. Because of these differences, each of these models cause different type redistribution of income. Additionally, financial structures, financial methods, countries economic development level and demographic structure of countries have some effect on redistribution. Althoug Turkey has Bismarck type social security system, there are some Beveridge type features because of interventions trough time. Benefit floors between highest and lowest benefits which are paid from social security system are decreased in last decade and this is one of the important indicator of this situation. When Turkish social system analysed, it is clear that, there are strong evidance about low income groups have advantage from it but also, all income groups recieved positive transfers from this system. It is nearly imposible to explain that intergenerational redistribution of income because of interventions.