İnegöl adının menşei üzerine

Abstract

negöl’ün Türkler fethetmeden önceki adının “Melek Köyü” anlamındaki Angelokoma olduğu kabul edilmekle birlikte, İnegöl isminin kökeni hakkında üzerinde ittifak edilen bir açıklama bulunmamaktadır. Kimi araştırmacılar kelimenin başka bir dilden Türkçe’ye geçtiğini, yani yanlış semantik dönüşüm geçiren kelimenin aslının Angelocoma veya Linoe olduğunu savunmaktadırlar. Bazı araştırmacılar ise, kelimenin Türkçe kökenli olduğu iddiasındadır. Evliya Çelebi’nin Ezine (Cuma) Göl şeklindeki açıklamasının dışında, İnegöl’ün İne/Eyne (küçük) Göl, Ayna Göl, Ene (“iki yamaç arası düzlük”) Göl, İn (mağara anlamında) Göl kelimelerinden türediği de iddia edilmektedir. Kökeniyle ilgili bu farklı yaklaşımlara rağmen, araştırmaların neredeyse tamamı kelimeyi “ine” ve “Göl” şeklinde ikiye bölmekte ve bu kelimenin kökeniyle ilgili açıklamalarını “göl” ile ilişkilendirmektedir. Bu makale, yerleşik iki görüşün reddine dayalı iki temel iddia üzerine kurulmaktadır. Makalede reddedilecek görüşlerden ilki, İnegöl isminin “göl” ile ilişkilendirilmesidir. İnegöl isminin kökenine ilişkin burada önerilecek iddiayı, aslında bazı edebiyatçılarımız ses benzerliğine dayanarak daha önce dillendirmişlerdi. Ancak bu iddia ilk kez bu makalede akademik bir çalışma olarak açıklanmaya ve kanıtlanmaya çalışılmaktadır. Makale, ikinci olarak, İnegöl’ün Türkler fethetmeden önceki ismi olan Angelokoma’nın, “Melek Köyü” şeklinde anlamlandırılmasını eleştirmekte ve alternatif bir mana önermektedir. Son olarak, makale ilkin Âşıkpaşazâde’nin Tevârih-i Âl-i Osman’ında geçen ve daha sonra bazı Osmanlı kroniklerinde ve çağdaş tarih kitaplarında da görülen İnegöl tekfuru Aya Nikola ismi üzerinde durmakta ve şu soruya ve benzerlerine cevap aramaktadır: İnegöl tekfuru olduğu söylenen Aya Nikola ismindeki “Aya” kelimesi “Aziz” anlamına geldiğine ve Hıristiyanlıkta azizlik ancak kilisenin onayıyla elde edilebildiğine göre, on üçüncü yüzyılda veya öncesinde Anadolu coğrafyasında “Aziz Nikola” isminde bir Hıristiyan azizi yaşamış mıdır? Bu ve benzeri soruların cevaplarını vermeye çalışan makale, Aya Nikola ismi ile İnegöl arasında bir ilişki kurarak söz konusu menşe tartışmasına alternatif bir açıklama getirmektedir.

It is accepted that the ex-name of Inegol was Angelokoma, which means "Angel Village", before the conquest of Turks. However, there is no allied explanation about the origin of Inegol's name. While some researchers claim that the name passed from Greek to Turkish, that is, its origin was Angelocoma or Linoe. So, the name Inegol has undergone a false semantic transformation. Other researchers claim that it is of Turkish origin. In addition to the claim of Evliya Çelebi that Inegol means Ezine Gol (Friday Lake), it is argued that it comes from Ine/Ene Gol (Small Lake), Ene Gol (Valley Lake), Ayna Gol (Mirror Lake) or In Gol (Cave Lake). Despite these different approaches to its origin, almost all of the researches divide the word into two parts, "ine" and "gol" (which means “Lake”), and associate their explanations of the origin of the word with the "lake". This article argues for two fundamental claims based on the rejection of two established views. The first opinion to be rejected in the article is to associate the name of Inegol with the lake. Our claim on the origin of the name of Inegol was mentioned previously by some writers on the basis of sound similarity. However, this article discuss this claim academically for the first time. Secondly, the article criticizes the claim that Angelokoma, the ex-name of Inegol, means “Angel Village”, and proposes an alternative meaning. Finally, the article focuses on the name of the ruler of Inegol, Aya Nikola. The name of the governor was first mentioned in Asikpasazâde's Tewârikh Âl Uthman and later repeated in some Ottoman chronicles and also in contemporary history books. Aya Nikola means Saint Nicholas. This article asks, “Did a Christian saint named Saint Nicholas ever live in Asia Minor in the thirteenth century or before? Trying to give answers to this and similar questions, this article establishes a relationship between the name of Agios Nikolaos and Inegol, and provides an alternative explanation for the origin of the the name of Inegol.