Bursa Muradiye Külliyesi türbelerinde gerçekleştirilen koruma ve onarım müdahalelerinin tarihsel arka planı

Abstract

Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti Bursa’da inşa edilen külliyelerin sonuncusu olan ve içerisinde cami, medrese, imaret, hamam, sıbyan mektebi ve hanedan üyelerine ait on üç türbe barındıran Muradiye Külliyesi, insanlık tarihinin önemli aşamalarını gösteren bir mimari bütün olma özelliğiyle, 2014 yılında Bursa’da yer alan diğer sultan külliyeleri, Hanlar bölgesi ve Cumalıkızık Köyü ile UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilmiştir. Muradiye Külliyesi Bursa’nın ilk yerleşim yeri olan Hisar’ın kuzey batısında yer almaktadır. Külliye, Osmanlı İmparatorluğu hanedan üyelerinin, külliye inşasından sonraki yıllarda da bu alan içerisine gömülmeye devam edilmiş olmaları sebebiyle, hanedanın atalarına olan bağlılığının simgesi niteliğindedir. Bu çalışmada Bursa Muradiye Külliyesi’nde yer alan türbelerde gerçekleştirilen koruma ve onarım çalışmalarının tarihsel arka planının incelenmesi hedeflenmiştir. Arşiv belgelerinde yapılan analizler sonucu belirlenen 1844-1851, 1855-1867, 1947-1962 ve2012-2015 yılları arasında gerçekleştirilen onarımlar dört ana dönemde ele alınarak açıklanmıştır. Onarım süreçleri ve gerçekleştirilen müdahalelerin yapılara etkileri kapsamında koruma kuramına bakış açısının zaman içerisinde geçirdiği değişim açıklanmıştır. Onarım çalışmalarında belirlenen dört dönem için farklı koruma yaklaşımların olduğu anlaşılmıştır. On dokuzuncu yüzyılda gerçekleştirilen onarımlarda dönemin mimari akımlarındaki üslup özelliklerinin onarım gören eserlerde de uygulandığı tespit edilmiştir. Yirminci yüzyıldan itibaren onarımlarda üslup birliği yaklaşımı benimsendiği, yapının önceki dönemlerde gerçekleştirilen müdahalelerden arındırıldığı belirlenmiştir. Külliye içerisinde dört türbe seçilerek, bu yapıların duvarlarında, tonozlarında, kubbelerinde, giriş saçaklarında, kalem işi ve çini bezemelerinde gerçekleştirilen müdahaleler yazılı ve görsel belgeler ışığında irdelenmiştir. Yapılan tespitler, koruma ve onarım müdahalelerini gerçekleştiren kurum ve kişilerin koruma kavramına yaklaşımlarıyla birlikte değerlendirilmiştir. Hazırlanan bu tez çalışması ile, benzer çalışmalara özgün bir kaynak oluşturmak amaçlanmaktadır.

Muradiye Complex, the last of the early complexes built in Bursa, the first capital of the Ottoman Empire, which includes a mosque, madrasah, imaret, hammam, school, and thirteen tombs of the members of the dynasty, was included in the UNESCO World Heritage List in 2014, along with the other sultan complexes in Bursa, the Khan region and the Cumalıkızık Village, as an architectural whole showing important stages of human history. The Muradiye Complex is located on the northwest of Hisar, the first settlement of Bursa. The complex is a symbol of the dynasty's loyalty to its ancestors, as members of the Ottoman Empire dynasty continued to be buried in this area for years after the construction of the complex. In this study, it is aimed to examine the historical background of the conservation and restoration works carried out in the tombs in Bursa Muradiye Complex. The repairs carried out between 1844-1851, 1855-1867, 1947-1962 and 2012-2015, determined as a result of the analyzes made in the archive documents, were discussed and explained in four main periods. The change in the perspective of conservation theory over time is explained within the scope of the restoration processes and the effects of the interventions on the buildings. It was understood that there were different conservation approaches for the four periods determined in the restoration works. In the repairs carried out in the nineteenth century, it was determined that the stylistic features of the architectural movements of the period were also applied to the restoration works. It has been confirmed that a stylistic unity approach has been adopted in restorations since the twentieth century, and the buildings have been purified from the interventions made in previous periods. Four tombs were selected within the complex, and the interventions made on the walls, vaults, domes, entrance eaves, ornaments and tile decorations of these structures were examined in the light of written and visual documents. The findings were evaluated together with the approaches of the institutions and individuals carrying out the conservation and restoration interventions to the concept of conservation. With this dissertation, it is aimed to create an original source for similar studies.