Hüzünlü müzik parçalarının algılandığı estetik bağlamın bu parçalara ilişkin yaklaşma-kaçınma eğilimleri üzerindeki etkileri

Abstract

Pek çok insan olumsuz bir duygu olan üzüntüden ve bu duyguyu ortaya çıkaracak durum ve uyaranlardan kaçınmaya çalışır. Ancak bu insanlar ilginç bir şekilde üzüntü duygusunu ortaya çıkaran hüzünlü müzik parçalarını dinlemekten keyif aldıklarını söyler. Bu durum bilim insanları tarafından bir paradoks olarak görülmektedir. Bahsedilen paradoksu açıklamak için bazı kuramlar geliştirilmiştir. Bunlardan biri de Schubert’in Paralel Süreçler Hipotezi’dir. Schubert’e göre üzüntü gibi tek bir duygu, oluşturduğu öznel hisse göre kavramsallaştırılabileceği gibi, itici-çekici aksiyon eğilimlerine göre de kavramsallaştırılabilir. Buna göre eğer bir müzik parçası estetik olarak değerlendirilen bir bağlamda dinlenirse ortaya çıkan duygu olumsuz olsa da bu parçaya ilişkin aksiyon eğilimi yaklaşma yönünde olacaktır. Tersi durumda bu parça estetik olarak değerlendirilmeyen bir bağlamda dinlenirse parçaya ilişkin aksiyon eğilimi kaçınma yönünde olacaktır. Bu çalışmanın amacı Schubert’in Paralel Süreçler Hipotezi’ni görgül olarak sınamaktır. Bu amaçla araştırmaya katılan Uludağ Üniversitesi öğrencisi 124 katılımcının bir kısmına, bulundukları bağlamı estetik olarak değerlendirmelerini sağlamak için kendilerine herhangi bir bilişsel yükün yüklenmediği ve seçtikleri müzik parçalarını iyice odaklanarak dinleyebilecekleri bir bağlam oluşturulmuştur. Diğer bir grup katılımcı ise seçtikleri müzik parçalarını kendilerine bilişsel bir yük yüklenerek sunulmuştur. Bu parçalara katılımcılara odaklanmalarını güçleştirmek ve estetik deneyim yaşamalarını engellemek için 2 geri görevi ile eş zamanlı olarak dinletilmiştir. Katılımcıların duygudurumlarındaki değişiklikler PANAS ile ölçülmüştür. Bağlamı estetik olarak algılayıp algılamadıkları ise EDBSÖ ile belirlenmiştir. Aksiyon eğilimleri üzerinden yapılan ki kare analizine göre Schubert’in modelinin desteklendiği gözlenmiştir.

Most people try to avoid the negative emotion, sadness, and situations or events that reveal this emotion. Interestingly, most people also report enjoyment from sad music songs which generate sadness. This contradictory situation is seen as a paradox from researchers. Theories are developed to explain this paradox, and one of them is Schubert’s Parallel Processes Hypothesis. According to Schubert, a single emotion such as sadness can be conceptualized according to its creation of subjective feelings as well as its attraction-aversion action tendencies. So, if a music song is listened for aesthetic context, action tendency would be attraction, even if it results with a negative emotion. In contrast, if the song is not listened for aesthetic context, the action tendency would be aversion. The aim of this study is to test Schubert’s Parallel Processes Hypothesis. To this aim, part of 124 undergraduate students from Uludag University are subjected to a context which they get no cognitive load and focus solely on the chosen music songs. Another part of the students are subjected to a context which they listen chosen music songs at the same time with 2-back tasks that would make difficult for them to focus on the songs and get any aesthetic experience. The mood changes of participants are measured with PANAS. Perception of aesthetics is measured with EDBSÖ. Results of the chi-square analysis on action tendencies supported Schubert’s Parallel Processes Theory.