Sektörel perspektifte döviz kuru geçişkenliğinin incelenmesi: Türkiye örneği

Abstract

1944 yılından itibaren uygulanan Bretton Woods sisteminin sonlanmasının ardından, birçok ülke sabit döviz kuru rejimini terk edip dalgalı döviz kuru rejimini benimsemeye başlamıştır. Döviz kurundaki değişikliklerin dış ticaret hacimlerini doğrudan etkileyeceği Dalgalı döviz kuruna geçiş ile gerçekleşeceği düşünülmüş ancak beklenen sonuçlara ulaşılamamıştır. Bu nedenle döviz kuru geçişi kavramı ortaya çıkmıştır. Döviz kuru geçişi, döviz kuru değişikliklerinin ithal ve ihraç edilen malların fiyatları üzerindeki ulusal para birimi cinsinden etkisi ve dolayısıyla ulusal fiyat seviyelerini etkilemesi olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışma döviz kurundaki geçişkenliğinin tüketici fiyatlarını ve ana harcama gruplarındaki fiyatları nasıl etkilediğini araştırmaktadır. Ocak 2003 ile Aralık 2023 arasındaki aylık gözlemlerden derlenen veriler, Lee ve Strazicich yapısal kırılmalı birim kök testi kullanılarak durağanlık açısından test edilmiştir. Daha sonra, nominal döviz kurları ile fiyat endeksleri arasında uzun vadeli bir ilişki olup olmadığını incelemek için Doğrusal Olmayan Otoregresif Dağıtılmış Gecikme yaklaşımı kullanılarak bir sınır testi uygulanmıştır. Kısa vadeli dinamikler, Hata Düzeltme Modelleri (ECM) kullanılarak tahmin edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda döviz kurundaki dalgalanmalara sektörler farklı tepkiler vermektedir. Eğitim ile lokanta ve otel sektörlerinin döviz kuruna negatif asimetrik tepki verdiği gözlemlenmiştir, bunun ile birlikte alkollü içecek ve tütün sektörlerinin ise pozitif asimetrik tepkiler verdiği gözlemlenmiştir.Following the end of the Bretton Woods system, which had been used since 1944, many countries abandoned the fixed exchange rate regime and began to adopt the floating exchange rate regime. It was thought that changes in the exchange rate would directly affect foreign trade volumes with the transition to a floating exchange rate, but the expected results were not achieved. For this reason, the concept of exchange rate pass-through emerged. Exchange rate pass-through is defined as the impact of exchange rate changes on the prices of imported and exported goods in national currency terms, thereby affecting national price levels. This study investigates how exchange rate pass-through affects consumer prices and prices in main expenditure groups. Data compiled from monthly observations between January 2003 and December 2023 were tested for stationarity using the Lee and Strazicich unit root test with structural breaks. A bounds test was then applied using the Nonlinear Autoregressive Distributed Lag approach to examine whether there is a long-run relationship between nominal exchange rates and price indices. Short-term dynamics were estimated using Error Correction Models (ECM). As a result of the analysis, sectors react differently to fluctuations in exchange rates. It has been observed that the education and restaurant and hotel sectors have a negative asymmetric response to the exchange rate, while the alcoholic beverage and tobacco sectors have a positive asymmetric response.