Türkiye’de tütün politikalarından tütün kontrol politikalarına geçiş: Politika değişiminin analizi

Abstract

Türkiye’de tütün ve tütün ürünlerine yönelik politikalar iki döneme ayrılabilir. Bu dönemlere iki farklı paradigma hakimdir. Birincisi, ekonomi paradigması dönemidir. Bu dönemde hükümetler tütün ve tütün ürünleri devlet ekonomisine katkı sağlaması nedeniyle desteklenmektedir. Aynı dönem tütün ürünleri kullanımı hızlı bir şekilde artmıştır. Bunun sonucunda, akciğer kanseri, kalp krizi gibi hastalıklarda ve bunlara bağlı ölümlerde artış yaşanmıştır. Bu gelişmeler üzerine yapılan araştırmalarla tütün ürünlerinin insan sağlığına olan zararları kanıtlanmıştır. Bilimsel kanıtlar çerçevesinde paradigma değişimi gerçekleşmiştir. Tütün ve tütün ürünleri insan sağlığına zararlı maddeler olarak kabul edilmiştir. Bu döneme ise halk sağlığı paradigması hakimdir. Yani politika paradigması değişmiştir. Böylece, tütün kontrol politikaları ortaya çıkmıştır. Birçok hükümet bu politikaları 183 devletin taraf olduğu Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi çerçevesinde yapmıştır. Bu bağlamda tez çalışmasının konusu, Türkiye’de tütün politikalarında yaşanan değişimdir. Çalışmanın amacı, Türkiye’de tütün politikalarının değişiminde etkili olan nedensel dinamikleri araştırmak ve politika değişim sürecini analiz etmektir. Çalışmada analiz için Fikirler ve Çoklu Akımlar Kuramı’ndan oluşan kuramsal çerçeve kullanılmıştır. Fikirler, kişilerin davranış ve düşüncelerini şekillendiren bilişsel yapılardır. Fikirler, politika değişimini paradigma temelinde incelemektedir. Çoklu Akımlar Kuramı, politika değişiminin nedensel faktörlerini birbirinden bağımsız üç akımın (problem, politika ve siyaset) etkileşimi üzerinden analiz etmektedir. Bu bağlamda Türkiye’de tütün politikalarının değişimi, paradigma değişiminin, hükümet değişiminin, siyasi lider etkisinin, parti ideolojisinin, Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesinin ve sivil toplum örgütleri faaliyetlerinin bir sonucudur.Türkiye's tobacco and tobacco products policies can be divided into two periods. Two different paradigms dominate these periods. The first is the period of the economic paradigm. During this period, governments supported tobacco and products as they contributed to the state economy. In the same period, the use of tobacco products increased rapidly. As a result, there has been an increase in diseases such as lung cancer, heart attacks, and related deaths. Research on these developments has proven the harm of tobacco products to human health. A paradigm shift has taken place within the framework of scientific evidence. Governments have recognized tobacco and tobacco products as substances harmful to human health. The public health paradigm dominates this period. So, the policy paradigm has changed. Thus, tobacco control policies emerged. Many governments have made these policies within the Framework Convention on Tobacco Control framework, to which 183 states are parties. In this context, the subject of this thesis is the change in tobacco policies in Türkiye. The study aims to investigate the causal dynamics affecting the change of tobacco policies in Türkiye and to analyze the policy change process. The theoretical framework, which consists of ideas and multiple streams theory, was used for the analysis. Ideas are cognitive structures that shape people's behavior and thoughts. Ideas examine policy change on a paradigmatic basis. The Multiple Streams Theory analyzes the causal factors of policy change through the interaction of three independent streams (problem, policy, and politics). In this context, the change of tobacco policies in Türkiye resulted from a paradigm shift, change of government, political leader influence, party ideology, Framework Convention on Tobacco Control, and activities of civil society organizations.