Sebzî Divanı (bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)

Abstract

XVI. Yüzyıl şairlerinden olan Sebzî’nin bilinen tek eseri Divanı’dır. Bu çalışmada TEBDİZ projesi kapsamında Sebzî Divanı’nın bağlamlı dizini ve işlevsel sözlüğü oluşturulmuştur. Çalışmada öncelikle Sebzî’nin bütün şiirleri TEBDİZ elektronik sistemine yüklenerek şiirlerin bağlamlı dizini oluşturulmuştur. Daha sonra sözcükleri anlamlandırma işlemine geçilmiştir. Sözlük oluşturulurken sözcüklerin temel anlamlarının yanı sıra metin içinde edindikleri bağlam anlamları da verilmiştir. Bağlam; bir dil birimini çevreleyen, birçok durumda söz konusu birimi etkileyen onun anlamını ve değerini belirleyen birimler bütününe denir. Ayet, hadis, atasözü, deyim, kelâmıkibar gibi özel ifade şekilleri de sözlük oluşturulurken belirtilmiştir. Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük oluşturulduktan sonra şairin dili, üslubu ve metnin içeriğiyle alakalı bazı hususlar incelenmiş, şairin sanat anlayışı ile ilgili veriler sunulmuştur. Bu bölüm dokuz ana başlıktan oluşmaktadır. Metnin dil, üslup ve içerik özelliklerinin incelenmesiyle Divan’ın anlam ve dil özelliklerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Böylece Sebzî’nin sanat anlayışını ortaya koyan birçok veri tespit edilmiştir. Ortaya konan bu verilerin, şairin de temsilcisi olduğu divan şiirinin dil ve üslup anlayışında geçirdiği değişim ve dönüşümün tespitinde küçük de olsa bir katkı sunması hedeflenmektedir.

Within the framework of the TEBDİZ project, Sebzî's sole known work, Sebzî's Divan, underwent a comprehensive examination through the creation of a contextual index and functional dictionary. All poems written by Sebzî were inputted into the TEBDİZ electronic system, opening the way for the development of a contextual index for these poetic compositions. The following phase involved an interpretation of the words, where the dictionary not only conveyed basic word meanings but also incorporated the nuanced contextual meanings acquired within the text. Unique forms of expression such as verses, hadiths, proverbs, idioms, and kalāmīkibar were specified in the dictionary. Following the formation of both a contextual index and a functional dictionary, the study delved into various facets of the poet's language, style, and content. This study comprises Nine key headings that addressed matters pertaining to the poet's linguistic choices, stylistic elements, and the substance of the text. The overarching objective was to decipher the meaning and linguistic attributes of the Divan by thoroughly examining its language, style, and content features. This examination aimed to contribute valuable insights into Sebzî's artistic perspective and shed light on the transformative movements in the language and style of divan poetry, where the poet stands as a representative of this era.