Dansçı ayıların rehabilitasyonları sırasında kan parametrelerindeki değişiklikler

Abstract

İstanbul ve yöresinde yaz sezonlarında ticari amaca yönelik olarak bakıcıları tarafından eğitilip, yetiştirilen dansçı ayıların biyomedikal durumlarını incelemek, sunulan çalışmanın ana hedefidir. Bu amaçla İstanbul'da yakalanıp U.Ü. Veteriner Fakültesi Vahşi Yaşam Araştırma Merkezinde (VYAM) rehabilitasyon programına alman 12 erkek, 6 dişi toplam 18 adet ayının yakalandıktan hemen sonra ve rehabilitasyon programı sonrasında usulüne uygun olarak anestezi altında V.iliaci'den kan örnekleri alındı. Serumları çıkarıldı. Numunelerde metabolit, mineral ve enzim olarak 3 bölümde toplam 25 çeşit biyokimyasal parametre analiz edildi. Her numunede metabolitlerden; glukoz, üre, ürik asit, kreatinin, total kolesterol, trigliserid, total protein, albumin, globulin, total bilirubin, direkt bilirubin, indirekt bilirubin düzeyleri, mineral olarak; sodyum, potasyum, klor, kalsiyum, fosfor, magnezyum incelenirken, Aspartat Aminotranferaz (AST), Alanın Aminotransferaz (ALT), Alkalen Fosfataz (ALP), Gamma Glutamil Transpeptidaz (GGT), Laktat Dehidrojenaz (LDH), Kreatin Kinaz (CK), Amilaz enzimlerinin de aktiviteleri otoanalizor ile rehabilitasyon öncesi ve sonrası olmak üzere 2'şer defa ölçüldü. Elde edilen değerler rehabilitasyon öncesinde yukarıdaki sıraya uygun olarak; 108.40 mg/dl, 19.30 mg/dl, 0.83 mg/dl, 1.0 mg/dl, 344.0 mg/dl, 395.0 mg/dl, 6.84 g/dl, 4.04 g/dl, 2.80 g/dl, 0.25 g/dl, 0.14 mg/dl, 0.18 mg/dl, 137.71 m£q/l, 4.49 mEq/l, 102.41 ınEq/l, 9.26 mg/dl, 6.88 mg/dl, 2.21 mg/dl, 65.77 U/l, 22.94 U/l, 35.50 U/l, 14.0 U/l, 508.22 U/l, 125.94 U/l, 44.61 U/l rehabilitasyon sonrasında yine sırasıyla; 118.72 mg/dl, 23.05 mg/dl, 0.77 mg/dl, 1.30 mg/dl, 322.88 mg/dl, 252.66 mg/dl, 7.05 g/dl, 3.83 g/dl, 3. 18 g/dl, 0.24 mg/dl, 0. 14 mg/dl, 0. 14 mg/dl, 135.88 mEq/l, 4.15 mEq/l, 102.61 mEq/l, 9.28 mg/dl, 5.47 mg/dl, 2.22 mg/dl, 76.12 U/l, 35.33 UA, 43.16 U/l, 11.94 U/l, 589.83 UA, 109.53 U/l, 27.70 U/l olarak saptandı. Tüm bu sonuçlar genel amaca yönelik olarakrehabilitasyon programı öncesi ve sonrası değişimler şeklinde yorumlandı. Ayrıca cinsiyet açısından erkek ve dişi olarak 2 grup altında, yaş bakımından yetişkin, genç, yavru olarak 3 farklı gruba ayrılıp aynı şekilde değerlendirmeye tabi tutuldu. İstatistiksel olarak varyans analizi ve Mann-Whitney U testi ile gruplar arasındaki farklılıkların önem dereceleri hesaplandı. Buna göre rehabilitasyon öncesi ve sonrası yapılan tüm ölçümlerde kreatinin, LDH (p<0.05), AST, ALT (p<0.01), globulin (p<0.001) değerleri ortalamalarının rehabilitasyon sonrası arttığı, indirekt bilirubin (p<0.05), trigliscrid (p<0.00 1 )dcğcr!eriuin ise azaldığı saptandı. Rehabilitasyon programının cinsiyetle ilişkisini ortaya çıkarmak için yine aynı testler uygulandı. Rehabilitasyon öncesi erkeklerle dişilerin kendi arasında üre, GGT (p<0.05), kreatinin, total bilirubin (p<0.01) değerleri ortalamaları dişilerde yüksek iken ALP, CK (p<0.05) değerleri ortalamalarının erkeklerde yüksek olduğu belirlendi. Rehabilitasyon sonrası aynı grupların kendi aralarında yapılan istatistik incelemede dişilerde sodyum (p<0.05), üre, kreatinin, GGT (p<0.01), magnezyum (p<0.001) değerleri ortalamaları, erkeklerde kalsiyum, fosfor, ALP, CK (p<0.05), LDH (p<0.01) değerleri ortalamaları yüksek bulundu. Bundan başka erkek-erkek ve dişi-dişi gruplarının programdan etkilenme durumları da bu istatistiksel yöntemlerle araştırıldı. Erkek-erkek grupları arasında glukoz, kreatinin, globulin, AST, ALT (p<0.05) değerleri ortalamalarının rehabilitasyon sonrası arttığı saptanırken, potasyum (p<0.05), trigliserid (p<0.001) değerleri ortalamalarının azaldığı, dişi-dişi grupları arasında da üre, kreatinin (p<0.05), ALT (p<0.01) değerleri ortalamalarının rehabilitasyon sonrası arttığı, fosfor, albumin, amilaz (p<0.05), trigliserid (p<0.01) değerlerinin azaldığı belirlendi. Doğal olarak yaşla birlikte bazı biyokimyasal değerler değiştiğinden bu çalışmada da 1 8 ayı yetişkin, genç ve yavru olarak gruptandı. Rehabilitasyon öncesi ve somasında elde edilen kan parametreleri hem yetişkin-genç-yavru olarak kendi aralarında hem de program öncesi ve somasında yetişkin-yetişkin, genç-genç, yavru-yavru şeklinde gruplar arasında yorumlandı. Bu istatistiksel yorumlar sonucunda rehabilitasyon öncesi yetişkin- genç-yavru gruplarının kendi içinde kreatinin, albumin (p<0.01, yavruların değeri genç veyetişkinlerden düşük), ALP (p<0.05, yavruların değeri genç ve yetişkinlerden yüksek), AST, LDH (p<0.001, yavruların değeri diğerlerinden yüksek), yine rehabilitasyon sonrası aynı grup içinde potasyum, fosfor, CK (p<0.05, yavruların değeri diğerlerinden düşük), ürik asit, direkt bilirubin (p<0.05, yetişkinlerin değeri diğerlerinden yüksek),globulin, total bilirubin (p<0.05, yavruların değeri diğerlerinden düşük), klor (p<0.01, yetişkinlerin değeri yavru ve gençlerden yüksek), magnezyum (p<0.01, yavruların değeri diğerlerinden düşük), üre, total protein, albumin, in direkt bilirubin ve ALT (p<0.001, yavruların değeri diğerlerinden düşük) değerlerinde önem belirlendi. Bunların yanı sıra program öncesi ve sonrası yetişkin-yetişkin gruplarında trigliserid, fosfor (p<0.05) değerleri rehabilitasyon sonrasında azalırken total protein, globulin, AST, ALT, LDH (p<0.05) değerleri ortalamalarının rehabilitasyon sonrası arttığı, genç-genç grupları arasında üre, AST, GGT (p<0.05), globulin (p<0.01), ALT (p<0.001) değerleri ortalamalarının rehabilitasyon sonrası arttığı, trigliserid (p<0.001), albumin, fosfor, amilaz (p<0.05) değerlerinin ise azaldığı yine yavru-yavru grupları arasında üre, potasyum, GGT (p<0.05) rehabilitasyon sonrası azalırken, kreatinin (p<0.05) değerleri ortalamasında artış olduğu saptandı. Tüm bu çeşitli geniş ve istatistiksel olarak detaylı yorumlanmış bulgular dansçı ayıların halk elinde (rehabilitasyon öncesi) fena bakım ve beslemeye tabi tutulup, yaşadığını gösterirken, aynı ayıların rehabilitasyon programı adı altında 285 günlük iyi bakım, besleme ile doğal fizyolojik ve biyokimyasal durumlarına ulaştığını, uygulanan rehabilitasyon programının yerinde olduğunu göstermektedir. Bu öncül çalışına ile hem ayılarda detaylı kan parametreleri Türkiye'de ilk defa sunulmuş, hem de ayıların doğal ortama bırakılmasında fızyopsikolojik durumlarının yanı sıra kan biyokimyasal değerlerinin de önemli olabileceği ortaya konulmuştur.The purpose of this study was to observe the biomedical conditions of dancing bears which have been to attract the tourists visiting Istanbul and its vicinity during the summer. For this purpose a total of 18 bears (12 male and 6 female) were confiscated in Istanbul and brought U.U. Faculty of Veterinary Medicine Wildlife Research Centre for in to rehabilitatiton programme. Blood samples were taken from V. iliaci under the anesthesia before and after rehabilitation programme. Sera were separated and examined for metabolites, minerals and enzymes by using 25 different biochemical tests. In all of the samples as metabolites; glucose, urea, uric acid, creatinine, total cholesterol, triglyceride, total proten, albumin, globulin, total bilirubin, direct and indirect bilirubin; as minerals sodium, potassium chloride, calcium, phosphate, magnesium levels and Aspartate Amino Transferase (AST), Alanine Amino Transferase (ALT), Alkalene Phosphatase (ALP), Gamma Glutamyl Transpeptidase (GGT), Lactate Dehydrogenase (LDH), Creatine Kinase (CK) and Amylase activities were measured by using autoanalyzer for two times before and after rehabilitation programme. According to the order above the metabolites values were determined as; 108.40 mg/dl, 19.30 mg/dl, 0.83 mg/dl, 1.0 mg/dl, 344.0 mg/dl, 395.0 mg/dl, 6.84 g/dl, 4.04 g/dl, 2.80 g/dl, 0.25 g/dl, 0.14 mg/dl, 0.18 mg/dl, 137.71 inEq/1, 4.49 inEq/1, 102.41 mEq/1, 9.26 mg/dl, 6.88 mg/dl, 2.21 mg/dl, 65.77 U/l, 22.94 U/l, 35.50 U/l, 14.0 U/l, 508.22 U/l, 125.94 U/l, 44.61 U/l before rehabilitation and the values were determined as 118.72 mg/dl, 23.05 mg/dl, 0.77 mg/dl, 1.30 mg/dl, 322.88 mg/dl, 252.66 mg/dl, 7.05 g/dl, 3.83 g/dl, 3.18 g/dl, 0.24 mg/dl, 0.14 mg/dl, 0.14 mg/dl, 135.88 mEq/1, 4.15 mEq/1, 4102.61 mEq/1, 9.28 mg/dL 5.47 mg/dL 2.22 mg/dL 76.12 U/L. 35.33 U/l, 43.16 U/L. 11.94 U/l, 589.83 U/l, 109.53 U/l, 27.70 U/l after rehabilitation programme. All of the results not only are extrapolated for the evaluation of rehabilitation programme, but also extrapolated in the interpretation of sex differences as female versus male, and of the age differences as cubs, young adults and adults. Statistically by variance analysis and Mann-Whitney U tests significance level of differences among the groups were calculated. As a result, in the measurements made pre and post rehabilitation period among the following values statistically significant results were obtained; creatinine, direct bilirubin, indirect bilirubin, LDH (p<0.05), AST, ALT (p<0.01), triglyceride, globulin (p<0.00l) Similar tests were also utilized to understand the sex differences and rehabilitation programme relationship. Before rehabilitation between the males and females while statistically significant results were obtained in the value of urea, ALP, GGT, CK (p<0.05), creatinine, total bilirubin (p<0.01), alter the rehabilitation programme statistically significants result, between the same groups were observed in the values of sodium, calcium, phosphate, ALP, CK (p<0.05), urea, creatinine, GGT, LDH (p<0.01), Mg (p<0.001). In addition, the effects of rehabilitatiton programme on male-male and female-female groups were also evaluated by using the same statistical tests. Between the male-male group in the values of glucose, creatinine, potassium, globulin, AST, ALT (p<0.05), triglyceride (p<0.001) and in the female- female groups in the values of urea, creatinine, phosphate, albumin, Amylase (p<0.05), triglyceride, ALT (p<0.01). Statistically significant results were observed before and after rehabilitation programme since certain biochemical parameters change naturally by age, in this study 18 bears were also grouped as adults, young adults and cubs. Interpretation of blood parameters obtained in pre and post rehabilitatiton period was made both among adult- young adult-cub and also between the groups of adult-adult, young adult-young adult, cub-cub as pre and post rehabilitation period. Results of interpretation showed that before the rehabilitation within the group of adult-young adult-cub in the values of creatininealbumin (p<0.01), ALP (p<0.05), AST, LDH (p<0.001) and again within the same group in the values of after the rehabilitation potassium, phosphate, uric acid, globulin, total bilirubin, direct bilirubin, CK (p<0.05), chloride, magnesium (p<0.01), urea, total protein and alb umine, indirect bilirubin, ALT (p<0.001) are significantly different. Additionally, between the adult-adult groups in the values of phosphate, triglyceride, total protein, globulin, AST, ALT, LDH (p<0.05); between the young-young groups in the values of urea, phosphate, albumin, AST, GGT, amylase (p<0.05), triglyceride, ALT (p<0.001), globulin (p<0.01) and also between die cub-cub groups in the values of urea, creatinine, potassium, GGT (p<0.05) statistically significant differences were observed in the pre and post rehabilitation periods. All of til esc various, numerous and statistically in detail extrapolated results showed that while the bears had been exposed the poor management and malnutrition when they were in captivity, they reached to their natural physiological and biochemical status during the rehabilitation programme, and that is the evidence that rehabilitation programme is sound. With this first in its kind study, the first time in Turkey, not only blood parameters of bears in detail have been presented but also the importance of scrum biochemistry along with physiological and psychological status of the bears in the time of their release to nature have been determined.