Bilim ve sözde bilim: Bilimsel topluluğun doğasının belirlenmesi ve sözde bilimin ayırt edilmesine yönelik sosyal bir ölçüt

Abstract

Bilimin ne olduğunun tespit edilmesi ve bilimi sözde bilimlerden ya da bilimsel olmayan alanlardan ayırt edecek ölçütün ne olması gerektiğine yönelik tartışma, bilim felsefesinde sınır çizme sorunu olarak ele alınmaktadır. Bu makalede, öncelikle söz konusu soruna yönelik geleneksel yaklaşımlar incelenmiş ve ardından bu yaklaşımların bilimsel toplulukların doğasına ilişkin özellikleri göz ardı ettiği ortaya konmuştur. Daha önce yapılan çalışmalar bilimi daha çok önermeler, ifadeler ya da salt epistemik bir sistem olarak ele almakta ve bilimsel akıl yürütmenin biçimi ile bilimsel kuramların özelliklerine odaklanmaktadır. Bu tespit çerçevesinde, sunulan çalışmada, bilimsel bir disiplinin asgari olarak iki özellik (yapısal ve kanıta dayalı olması) üzerine kurulması gerektiği vurgulanarak, sınır çizme sorununun çözümüne yönelik önerilen alternatif ölçüt bilimin sosyal yönüne dikkat çekmektedir. Bu bakımdan, makalenin asıl ilgisi, sınır çizme sorununu alternatif bir yolla ele alabilmek amacıyla bilimin ve onun uygulayıcılarının sosyal özelliklerine yönelik tespitleri, sözde bilimin uygulayıcıları ile kıyaslayarak aktarmaktır. Makale, bir disiplinin sözde bilim olarak nitelendirilebilmesi için öncelikle o disiplinin bilimsellik iddiasında bulunması, daha sonra bilimsel topluluk tarafından sürdürülen bir araştırma geleneğine kabul edilmemiş ya da bu araştırma geleneği tarafından terk edilmiş olması gerektiği düşüncesi ile sonuçlandırılmıştır.The problem of how to determine and distinguish science from pseudoscience or non-science is known as the demarcation problem in the philosophy of science. In this article, firstly, traditional approaches to this problem are examined and then it is revealed that these approaches ignore the characteristics of the nature of scientific communities. Previous studies have dealt with the science as propositions, statements or ultimately as an epistemic system and have focused on the forms of scientific reasoning and the features of scientific theories. Within the framework of this determination, it is emphasized that a scientific discipline should be based on at least two features which are structural and evidential and the alternative criterion proposed in this study for the solution of the demarcation problem draws attention to the social aspect of science. In this respect, the main interest of the article is to determine the social characteristics of science and its practitioners and to compare them with the practitioners of pseudoscience in order to deal with the problem of demarcation in an alternative way. To regard a discipline as pseudoscientific, the article concluded that the discipline should initially claim to be scientific, and then it must be rejected or abandoned by a research tradition being actively pursued by a scientific community.