Sosyoloji: Tenkitçi bir yaklaşım

Abstract

Bütün dünyada, fizik veya bir başka tabii bilim dalında, öğrenime başla yanlar aşağı yukarı aynı konuları öğrenmekle işe başlarlar. ster Japonya olsun, isterse Rusya, Çin veya Peru , hiç bir tabii bilim dalındaki temel müfredat değişmez. Oysa sosyoloji için aynı şeyi söyleyemeyiz. Rusya'daki bir sosyoloji öğrencisiyle, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki bir sosyoloji öğrencisi hiçte benzer bir müfredatı takip etmeyeceklerdir. Daha başlangıçta, topluma ve fert-toplum ilişkilerine ait hipotezler farklı olacaktır bir kere. Aynı şekilde, bir İngiliz öğrencisiyle bir Yugoslav öğrencisi de farklı noktalardan hareket edeceklerdir (Aron, 1968, S.7) Bundan da mühimi, aynı ülke içinde bile değişik üniversitelerde ve fakültelerde - hocaya bağlı olarak - değişik sosyoloji öğrenimine rastlamak mümkündür. Söz gelişi Kanada da iki ayrı sosyoloji ekolu yan yana görülebilmektedir. Fransız Kanadası, daha ziyade kıta Avrupası ve Fransız Sosyoloji geleneğini sürdürürken; İngiliz Kanadası, bir veya diğer Amerikan ekolunu benimsemiş görünmektedir (Bottomore, 1967, S. 112-113). Bu görüş farklılıkları, en açık kendini konuların seçilişinde göstermektedir. Bütün Dünyadaki sosyoloji müfredatlarında muhakkak ki benzer kısımlar oldukça fazladır. Fakat bunlar daha çok araştırma teknikleri konusunda bir aynilik gösterirler. Diğer konular birinde daha çok yer alırken, diğerinde daha az yer alabilir. Veya bahsedilmeyebilir. Sosyolojideki bu yaklaşım farklılıkları, sosyologlar tarafından değişik tepkilerle karşılanmıştır. Sosyolojinin ne demek olduğunu anlamak için bu noktanın üzerinde biraz daha duralım. Bazı sosyologlar için problem aslında gayet basit: kendi yaklaşımlarını "en doğru" buldukları için, başkalarını rahatlıkla kaale almayabiliyorlar. Bu dediklerimizi daha iyi gösterebilmek için çeşitli ülkelerden sosyoloji kitaplarını karşılaştırmak hiçte fena olmayacak- mesela içindekiler nasıl bir liste oluşturuyor; hangi yazara daha çok önem veriliyor, nasıl bir meyil takip ediliyor v.b. Şimdi bazı örnekler verelim.