Sosyal Bilimler Doktora Tezleri / PhD Dissertations

Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/11452/27

Browse

Now showing 1 - 7 of 7

Emine Sevgi Özdamar'ın "Hayat bir kervansaray, İki kapısı var, Birinden girdim, Birinden çıktım" adlı eseri ile Alev Tekinay'ın "Ağlayan Nar" adlı eserinde içerik karşılaştırması
(Uludağ Üniversitesi, 2000) Doğan Özdemir, Berrin; Uysal, Hikmet; Sosyal Bilimler Enstitüsü; Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı; Alman Dili Eğitimi Bilim Dalı
Emine Sevgi Özdamar und Alev Tekinay sind in Deutschland lebende, in deutscher Sprache publizierende Türkische Autorinnen, die zur zweiten Generation gehören und verschiedene Literaturpreise gewonnen haben. Emine Sevgi Özdamar, die nach dem Verzicht auf das Gymnasium als Arbeiterin nach Deutschland gefahren ist und dört Deutsch gelernt hat, macht die Germanisten in linguistischer und inhaltlicher Hinsicht auf ihren Roman "Das Leben ist eine Karawanserei" aufmerksam. Alev Tekinay, die die deutsche Sprache in der Türkei gelernt hat, in Deutschland Germanistik studiert und zum Dr.promoviert hat, beweist ihr Sprachvermögen in ihren Werken. İhr literaturwissenschaftliches Wissen sieht man auch in ihrem Roman "Der weinende Granatapfel" Emine Sevgi Özdamar schildert in ihrem 1991 den Ingeborg Bachmann-und 1993 Walter Hasenclever-Preis erhaltenen Roman "Das Leben ist eine Karawanserei" ihre Kindheit in verschiedenen Stadten der Türkei. İm Werk, das autobiographische Bezüge erkennen lasst, stellt die Autorin in einem Zeitraum vom Ende der vierziger bis zum Anfang der sechziger Jahre das Leben der türkischen Gesellschaft, sozioökonomische und politische Entwicklungen der Zeit. Ausserdem schildert die Autorin vielfâ Itige Menschenbilder aus der Türkei. Der Roman, der zuerst aus der Perspektive eines kleinen Mâdchens, nachher einer Jungen Frau geschrieben ist, endet mit der Abreise der Autorin als Arbeiterin nach Deutschland. Alev Tekinay, die 1990 den Adalbert von Chamisso Preis gewonnen150 hat, schildert in ihrem Entwicklungsroman "Der weinende Granatapfel" die Identita tssuche eines deutschen Orientalisten, namens Ferdinand Tauber. Im Werk wechseln sich die reale Welt und Traumelemente gegenseitig ab. Auf der Suche nach seiner Identitatfahrt Ferdinand Tauber in die Tiirkei. In einem kleinen Buchladen in İstanbul findet er ein Buch namens "Der weinende Granatapfel". In diesem Werk sieht er sein eigenes Abbild und er fühlt sich angesprochen, weil es eine Verbindung zwischen diesem Buch und seinen Traumen gibt, die er seit langer Zeit sieht und an die sich nicht erinnem kann. Das Buch ist von einem wandernden Volksdichter, namens Ferdi Tâbrisi geschrieben. Um sein wahres Ich und diesen Volkssânger zu finden, fâhrt Ferdinand in viele Stâdte der Türkei, aber er kann ihn nicht erreichen. Am Ende des Romans erfahrt Ferdinand, dass der von der Menschenliebe und Natur, Brüderschaft und vom Frieden singende Dichter gestorben ist. Aber er weiss jetzt, wer er ist. Er findet seine eigene Identitat und verschmilzt in zwei Kulturen. Ferdinand Tauber, die Hauptfigur des Romans, hat viele Gemeinsamkeiten mit Alev Tekinay. Wahrend Dr.Alev Tekinay, die Germanistin aus İzmir in Deutschland lebt, kommt der Turkologe Dr. Ferdinand Tauber in die Türkei. Neben İstanbul, Bursa, Ankara und Erzurum halt er sich in İzmir auch auf. Alev Tekinay und Ferdinand Tauber beschâftigen sich mit Literatür und schreiben Gedichte und kombinieren in ihren Persönlichkeiten die türkische und deutsche Kultur, die Welt des Orients und Okzidents. Alev Tekinay stellt ihre eigenen Eigenschaften bei Ferdinand Tauber dar. "Das Leben ist eine Karawanserei" und "Der weinende Granatapfel" erzâhlen von der Türkei, türkischen Kultur und Gesellschaft. Emine Sevgi Özdamar hat eine kritische Haltung gegen türkische Gesellschaft und Kultur, und Islamische Religion. Die türkische Mentalitât und151 Weltanschauung, die türkischen Traditionen und die Stellung der Frau in der Gesellschaft werden von Özdamar auf eine detaillierte und kritische Weise dem Leser angeboten. Alev Tekinay stellt die Türkei in einer orientalischen Mystik dar. Sie behandelt sozioökonomische und politische Entwicklungen der türkischen Geschichte nicht. Bei Alev Tekinay wird die Wirklichkeit mit einer emotionallen Sprache geschildert. Die Autorin, die in die okzidentalische Welt eingeschmolzen ist, (ohne ihre eigene Nationalkultur verloren zu haben), kritisiert die türkische Kultur nicht. Wahrend die Identitâtsfrage als die Folge der Bikulturalttat das Hauptthema des Romans ist, betont die Autorin Liebe zum Menschen und Frieden, Vereinigung von Ost und West, Bedeutungslosigkeit der Grenzen zwischen Landern, die die Menschen trennen, und Clberwindung dieser Trennung. Identitâtssuche steht im Mittelpunkt des Romans, zudem weist die Autorin auf die Problematik der Rückkehrerkinder hin. Die türkische Gesellschaft wird von diesen Rückkehrerkindern kritisiert, man betont, dass die türkische Gesellschaft die Frauen stândig kontrolliert. Entsprechend dem Sprachvermögen und Studium der Autorin sieht man im Roman "Der weinende Granatapfel" ein perfektes Hochdeutsch und eine literarische Erzahlweise. Hingegen ist "Das Leben ist eine Karawanserei" ein türkisch gedachtes und ins Deutsche übersetztes, und mit der Alltagssprache geschriebenes Werk. Es ist interessant, dass im Werk die Zusammensetzungen, Personennamen, Redensarten und Sprichworter Wort für Wort ins Deutsche übersetzt worden sind. Im Roman sind viele vulgâre Worter und Sâtze verwendet. Das vereinfacht das Werk. Die Inhaltsangaben der Romane und Perspektive der Autorinnen152 kann man so zusammenfassen. In Hinsicht auf ihre Titel haben die Werke eine gemeinsame Eigenschaft, die Titel weisen auf eine orientalische Welt hin. "Das Leben ist eine Karawanserei, hat zwei Türen, aus einer kam ich rein, aus der anderen ging ich raus" ist ein langer Titel, der auf die türkische Kultur deutet. Das Wort "Karawanserei" ist persischer Herkunft und man kann es ins Türkische als "han" übersetzen. Das früher an den grossen Handelswegen zur Unterkunft für Karawanen gebaute Gebâude nennt man Karawanserei. Die Karawansereien sind für islamische Lander charakteristisch und das Wort Karawanserei ist ein fremder Begriff für die westliche Welt. In der türkischen Kultur bezeichnet eine Karawanserei mit zwei Türen das Leben, das Diesseits. Mit der Geburt kommt man rein, mit dem Tod geht man raus. Das Leben des Menschen ist kurz und verganglich wie die Distanz zwischen zwei Türen. In der türkischen Volksmusik spricht man von einer Karawanserei mit zwei Türen, in der man nachts und tags stândig wandert. "Der weinende Granatapfel" erinnert an das türkische Mârchen "Die lachende Quitte und der weinende Granatapfel" und reflektiert türkische Kultur. İm Mârchen sind die lachende Quitte und der weinende Granatapfel in einem Garten, der von einem Drachen beschützt wird. Die zu prüfende Person (Hauptfigur) soil die lachende Quitte und den weinenden Granatapfel von dort nehmen und mitbringen, und es gelingt dem Helden des Mârchens. Der weinende Granatapfel ist hier ein Ideal, das schwer zu erreichen ist, aber man hat Erfolg am Ende. Alev Tekinay soil hier auf die Clberwindung der Trennung durch Liebe hingewiesen haben, indem sie ihren Roman "Der weinende Granatapfel" nennt. Einerseits wird in den Romanen türkische Kultur reflektiert,153 andererseits sind die Spuren aus der deutschen Literatür zu finden. Zum Beispiel; "Der weinende Granatapfel" hat in vielen Hinsichten Âhnlichkeiten mit dem "Heinrich von Ofterdingen" von Novalis. In "Heinrich von Ofterdingen" ist die Hauptfigur auch auf der Suche nach seinem Meister, urn seine Identitât; sein wahres leh zu finden. Er ist unter dem Einfluss seiner Trâume, die Wirklichkeit und Trâume wechseln sich gegenseitig ab. Ausserdem hat "Der weinende Granatapfel" Âhnlichkeiten mit dem Roman "Demian. Die Geschichte von Emil Sinclairs Jugend" von Hermann Hesse. In diesem Werk wird der Kampf von Emil Sinclair urn seine Identitât behandelt. Sein Freund Demian hilft Emil bei seiner Identitâ tssuche. Emil ist von Demian so sehr beeinflusst, dass er Demian sieht, wenn er in den Spiegel sieht. In dieser Hinsicht hat das Werk Paralellen mit dem Roman "Der weinende Granatapfel". Ferdinand Tauber, der auf der Suche nach seiner Identitaet ist, kann in einem Traum sein Gesicht vom Gesicht des Dichters nicht unterscheiden. Andererseits sind zwischen den Romanen "Das Leben ist eine Karawanserei" und "Blechtrommel" von Günter Grass manche Parallelen zu sehen. Literaturwissenschaftler Helmut Karasek erwahnt, dass Das Leben ist eine Karawanserei "an die "Blechtrommel" erinnert. Zwischen diesen Werken sind folgende Âhnlichkeiten zu zâhlen: In beiden Werken sind autobiographische Züge zu erkennen. Die Hauptfigur in "Das Leben ist eine Karawanserei" ist die Autorin selbst. In der "Blechtrommel" ist die Hauptfigur ein Zwerg, namens Oskar Matzerath. Oskar übt verschiedene Berufe aus und arbeitet als Steinmetz und Bildhauer, wie Günter Grass in seiner Jugend ausgeübt hat. In beiden Romanen werden die Geburtsorte (Malatya und Danzig) von Autoren geschildert, und manche Erlebnisse der Hauptfiguren als154 Ungeborene sind zu sehen. Emine Sevgi özdamar und Günter Grass stellen politische und zeitgeschichtliche Aspekte dar. Wahrend man in "Das Leben ist eine Karawanserei" verschiedene Abschcnitte der türkischen Geschichte schildert, werden in der "Biechtrommel" Kristallnacht, Atlantikwall, Eroberung Danzigs durch die Rote Armee und manche Zeitereignisse des zweiten Weltkrieges dargestellt. In beiden Werken sieht man Religionskritik, özdamar und Grass kritisieren ihre Religionen. In "Das Leben ist eine Karawanserei" zweifelt die Autorin manchmal an der Existenz vom Gott, und sie kritisiert die islamische Religion. In der "Biechtrommel" übt Grass seine Kritik am Katholizismus und Gott selbst. In den Werken nehmen die Kinderlieder einen anderen Platz für sich ein. Ausserdem gibt es in "Das Leben ist eine Karawanserei" zahlreiche Marchen und Geschichten, in der "Biechtrommel" ist Marchenformel verwendet. Günter Grass verbindet den formalen Marchenansatz "Es war einmal " mit den Zeitereignissen, mit den antimarchenhaften Realitaten der Zeit. Da das Geschehen in den beiden Werken in der Türkei spielt, werden die Probleme und Erlebnisse der türkischen Gastarbeiter in Deutschland nicht dargestellt. Alev Tekinay schildert die Probleme der Remigrantenkinder als ein Nebenthema. Emine Sevgi özdamar spricht von Deutschland fast nicht. Am Ende des Romans, vor ihrer Abreise nach Deutschland sieht man einige Sâtze über Deutschland.155 Wahrend Özdamars Roman auf eine kritische Weise geschrieben ist, ist Tekinays Roman gefühlsbetont und optimistisch geschrieben. Die beiden Werke stellen die Bilder aus den verschiedenen Stâdten der Türkei dar, und sie machen die türkische Mentalitât und die türkische Kultur den Europaern detailliert bekannt.
Die funktion und die distribution des infinitivs im Deutschen und die schwierigkeiten bei der anwendung im Deutsch unterricht
(Uludağ Üniversitesi, 2000) Ceylan, Yasemin Güleç; Tuncer, Zihni; Sosyal Bilimler Enstitüsü; Yabancı Diller Ana Bilim Dalı; Alman Dili Eğitimi Bilim Dalı
Yirminci yüzyılın son çeyreğinde uluslararası ilişkilerin hızla artması beraberinde dil eğitimine gösterilen ilginin artmasını beraberinde getirmiştir. Günümüzde artık bir yabancı dil bilmek bile çağdaş ihtiyaçları karşılamaya yeterli bulunmamakta ve ikinci bir yabancı dilin öğrenilmesi gerekliliğine inanılmaktadır. Bu sebeple Milli Eğitim Bakanlığı'nın Türkiye'nin ortaöğretim okullarında gerçekleştirmek istediği reform son derece olumlu bir adımdır. Bu reformla, İngilizce'nin yanısıra ikinci bir yabancı dilin (Almanca veya Fransızca) öğretilmesi hedeflenmektedir. Bu gelişme eğitim fakültelerindeki yabancı dil öğretimi bu yeni gelişmeye yönelik olarak yeni program ve yöntemsel stratejiler geliştirmek durumundadır. Bu yeni program ve stratejiler doğal olarak bir çok alanı olduğu gibi dilbilgisi öğretimini de etkileyecek, kuruma, öğretmelere ve öğrencilere yeni görevler getirecektir. Alman dili eğitimi anabilim dallarında yapılan araştırmalar bu alanda öğrenim gören üniversite öğrencilerinin fiillerin mastarlarının işlevleri hakkında yeterince bilgi sahibi olmadıklarını ve kullanımda zorluklar çektikleri açıkça göstermektedir. Biçimsel olarak baktığımızda fazla karmaşık görünmeyen bu mastar halindeki fiiller ancak metin içersinde kullanıldıklarında değişiklikler göstermektedirler. Bu alanda öğrencilerin karşılaştıkları zorluklar hiç de küçümsenecek durumda değildir. Bu zorlukları daha somut olarak tespit edebilmek için doğal olarak dilbilgisi kitaplarının incelenmesi gerektiğine inandığımdan, tezimde ders kitapları ile bu dilbigisi 198 kitaplarını irdeleyerek bụ kitapların fiilin mastar l'Infinitiv') yapılarını nasıl ele aldıklarını ve aralarındaki farklılıkları ortaya koymayı gerekli gördüm. Hem ders kitaplarının hem de Almanca dilbilgisi kitaplarının bu konuyu nasıl ve ne derecede ele aldıklarına bakıldığında farklı yaklaşımlar göze çarpmaktadır. Ayrıca Almanca öğretmeni yetiştiren fakültelerin hazırlık sınıfı için hangi ders kitabının en uygun olduğunu tespit etmek istedim. Bu çalışmanın yan amaçlarından biri de Infinitiv örneği ile almanca öğretmenin dilbilgisi bilgilerine katkıda bulunmaktır. Ayrıca bir Almanca öğretmenin dilbilgisi açısından nasıl bir donanıma sahip olması gerektiği konusuna da katkıda bulunmuş olacaktır. Tüm bu sebepler bu alanda bir çalışma yapılması gerekliliğini ortaya koymuştur ve bu çalışmada Alman Dili'ndeki fiilin mastar halinin işlevleri ve yabancı dil öğretiminde ve öğreniminde karşılaşılan zorlukları ele alınmıştır. Bu çalışma, sonuç bölümü dahil 8 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde mastar (Infinitiv) sözcüğü etimolojik açıdan açıklanıp morfolojik birimlerine ayrılarak her bir birim incelenmiştir. 'Infinitiv' sözcüğü Latince'den gelen bir sözcüktür ve üç biçimbirimden oluşmaktadır: In-finit iv: Sözcüğün kökü 'finit' dir, ve fiilin belirlenmiş, yani çekimlenmiş halidir. 'In-' 'değil' veya olumsuzluk' anlamı veren Lantince kökenli bir önektir. O halde 'infinit' çekimlenmemiş fiil, yani fiilin mastar halindeki durumunu belirten bir sözcüktür. 'ivl ise sıfattan isim türeten bir ektir. Almanca'da bu örnekleri çoğaltırabiliriz: Infinitiv, Nominativ, Akkusativ, Konjunktiv, vd/vb. Burada dikkat çeken nokta ise bu 199 şekilde türetilen sözcüklerin büyük çoğunluğunun dilbilgisi alanında görülmesidir. Birinci bölümde ele alınan diğer konular ise şöyledir: Almanca dilbilgisinde fiilin çekimlenmemiş ve kategorisini belirtmeyen üç hali vardır: Infinity, Partizip I, Partizip II. 'Infinitiv' fiilin mastar halidir, Partizip I fiilin mastar haline lad' ekinin eklenmesiyle oluşur ve fiile bir sifat anlamı yükler. Partizip II bazı fiillerde 'ge-' ön eki ve i-(e)' + veya - en' son ekiyle oluşturulan, bazı fiillerde ise 'ge-' öneki olmaksızın 'at' veya 'en' sonekiyle oluşturulan halidir. Çalışmanın ikinci bölümü dört Almanca dilbilgisi kitabının, 'Infinitiv' konusunu nasıl işlediğini ve bu konuya ne kadar yer verdiğini ortaya koymaktadır. Bu dört Dilbilgisi kitabı Almanca'nın önde gelen dilbilimcilerinin hazırlamış olduklarıdır: Eisenberg, Engel, Erben, Helbig/Buscha. Ortaya çıkan netice ilginçtir. Her eserde konuya verilen ağırlik büyük farklılıkar göstermektedir. Konuyu en geniş ve sistematik biçimde Eisenberg ele almıştır. Erben, Engel ve Helbig/Buscha'nın eserlerinde 'Infinitiv' konusu tek bir başlık altında sunulmamaktadır. Ayrıca elde edilen diğer bir sonuç ise, 'Infinitiv'in nesne olarak ayrıntılı işlenirken özne olarak fonksiyonlarına çok az denecek kadar değinilmektedir. Bunun yanısıra bazı yazarlar 'Infinitiv'in statüsü kavramından bahsetmektedir, bazıları ise buna hiç yer vermemektedir. Üçüncü bölüm tamamen 'Infinitv'in fonksiyonlarını ve türlerini incelemeye ayrılmıştır. 'Infinitiv'in Almanca' da üç türü vardır. Birincisi, fiil yalnız mastar haliyle kullanılır (reiner Infinitiv). Burada, cümlede opsiyonel olarak çekimlenmiş bir fiil daha olabilir. Örneğin emir cümlelerinde çekimlenmiş başka bir fiile ihtiyaç yoktur. 200 ikinci olarak 'zu' ile birlikte kullanılır (Infinitiv mit 'zu'). Infinitiv'in bu kullanımı, daha yaygındır. Bir çok fiil, kullanımında 'zu'' yu gerektirmektedir. Ayrıca bazı fiiller 'zu' ile kullanıldığında bir passiv anlamı içerir, buna özellikle teknik dilde çok rastlanmaktadır. Ayrıca üçüncü olarak 'um ... zu', 'anstatt ... zu' veya Yohne ... zu' ile kullanıldığında bir yan cümleciği çağrıştırmaktadır, fakat yan cümlecik değildir. Yukarıda belirtilen üç yapı bir bağlaç gibi, bir cümle başlatıyor gibi görünse de, bu cümle asıl yan cümlenin ortaya koyduğu özelliklerin hepsini taşımamaktadır. Örneğin çekimlenmiş (finit) bir fiile bu konstrüksiyonlarda rastlanmamaktadır. Dördüncü bölümde ise üniversitelerimizin bölümlerinde okutulan üç Almanca ders kitabı incelenmiştir. İncelemedeki çıkış noktası ise bu ders kitaplarının Infinitiv konusunu nasıl ele aldıklarıdır. Yapılan inceleme sonucunda ise bu kitapların arasında önemli farklılıkların olduğu ortaya konmuştur. Ders kitapları içerisinde Infinitiv konusunu en ayrıntılı inceleyen „Moment mal"'dir. Ayrıca bu ders kitabının izlediği sıra Eisenberg'in izlediği sıra ile aynıdır. Bu nedenle hazırlık sınıflarınız için bu ders kitabının uygun olduğunu düşünüyorum. Ancak ders kitaplarında Infinitiv konusu tek bir ünite içerisinde değil tüm kitap içerisinde farklı ünitelerde ortaya konulmaktadır. Ders kitaplarını dilbilgisi kitapları ile karşılaştırdığımızda önemli farklılıklar göze çarpmaktadır. Gerek teminolojide gerek işleyiş tarzında farklılıklar vardır. Ancak ders ile dilbilgisi kitapları farklı amaçlarla hazırlanmışlardır, bunu da unutmamak gerekir. 201 Bu çalışma beşinci bölümde bu kopukluğun nasıl giderilebileceğine dair bir öneri sunmaktadır. Almanca öğretmeni olarak mezun bir öğrencimiz öğrenimi boyunca ders kitaplarından aldığı bilgilerle ilerideki meslek hayatında büyük zorluklar yaşayacaktır. Çünkü bir Almanca öğretmeni, dilbilgisi kitabındaki bilgilere sahip olmalıdır. Ayrıca dilbilgisi kitabının terminolojisine hakim olmalı ve bir dilbilgisi kitabına nasıl bakılması gerektigini bilmelidir. Bu nedenle önerimiz birinci yarıyılda dilbilgisi dersinde bütün dilbilgisi konularının özetini içeren bir programin izlenmesidir. Öğrenciye ders kitaplarının verdiği Infinitiv bilgisi kesinlikle yeterli değildir ve öğretmen tarafından bu bilgi tamamlanmalıdır. Bu ders kitapları kurs öğrencileri için uygundur, Almanca öğretmeni yetiştiren fakülteler için uygun değildirler. Almanca öğretmenin sadece iyi konuşuyor olması yeterli değil, iyi bir dilbilgisi temeline ve sistematik bilgiye de sahip olması gereklidir. Bu amaçla burada önerilen program öğrenciye kendi kendine nasıl bilgi bulabileceğini öğretiyor, çünkü çalışma hayatında ona gerekli olan nitelik budur. Öğrenciye her şey verilemez, önemli olan ona yolunu öğretmek, yolu öğrendikten sonra bir çok şeyi kendi başına yapabilir. Bu tür bir eksiği kapatmak için yüksek lisansta veya düzenli olmasa da seminerlerde bu tür bir dilbilgisi dersi projeler için nasıl bir program hazırlanabileceğine dair geliştirilebilir. 'Infinifiv' konusu dilbilgisi ders programına daha ayrıntılı bir şekilde işlenmek üzere yerleştirilmelidir. Ayrıca öğretmen yetiştiren kurumlar olarak eğitim fakültelerinde uygulama derslerinin artırılması olumlu bir katkıda bulunacaktır. Öğretmen adaylarımız eğitim boyunca 202 edindikleri teorik bilgileri hemen uygulama olanağına sahip oldukları sürece bilgileri kalıcı olacaktır. Gerek YÖK' ün önerdiği yeni programın uygulanması, gerekse diğer bilimsel çalışmalar zaman içerisinde bu noktaların daha da netleşmesini sağlayacaktır. Bu çalışma bu doğrultuda bir adım olarak kabul edilebilir.
Die rolle der klassifizierung der wortarten in den lehrwerken für daf
(Uludağ Üniversitesi, 2001) Yetim, Munise; Tapan, Nilüfer; Sosyal Bilimler Enstitüsü; Yabancı Diller Ana Bilim Dalı; Alman Dili Eğitimi Bilim Dalı
Son dönem Alman ve Türk edebiyatında kadının bireyselleşmesi sorunu
(Uludağ Üniversitesi, 1998) Yıldız, İnci; Durak, Mustafa; Sosyal Bilimler Enstitüsü; Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı; Alman Dili Eğitimi Bilim Dalı
Struktur und gestaltung der ausbildung turkischer Deutschlehrerstudierenden im fach methodik
(Uludağ Üniversitesi, 1995) Güler, Gülten; Ingrid, Kelling; Sosyal Bilimler Enstitüsü; Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı; Alman Dili Eğitimi Bilim Dalı
Ülkemizdeki yabancı dil eğitimi konusunda yaşadığımız sorunlar, bu alana yönelik bazı temel çalışmaların yapılmasını zorunlu kılmaktadır. Uluslar ve hatta bireyler arası ilişkilerin yoğun olarak yaşandığı bir dönemde yabancı dil eğitimine gösterilen ilginin arttırılması beklenirken, ülkemizde gerek orta okul ve liselerde, gerekse de yüksek öğretim kurulularında sadece İngilizceye ağırlık verilmesi pek de tutarlı bir davranış gibi görünmüyor. İngilizcenin bir dünya dili olarak önemi yadsınamaz; ama tek bir dile yönelme zamanla yetersiz kalacaktır, hatta yetersiz kalmaktadır. Özellikle Türkiye'nin Ortak Pazar'a girmesi durumunda İngilizce ile birlikte Almanca'ya ve diğer dillere de ihtiyaç duyulacaktır. Türkiye ve Almanya arasındaki ticari, siyasi ve sosyal bağlar ve özellikle de orada yaşayan Türk vatandaşlarımızın konumu düşünüldüğünde Almanca'nm ne denli gerekli olduğu bir kez daha vurgulanmış olacaktır. Üzerinde durulması gereken diğer bir nokta da ülkemiz ekonomisinin can damarı olan turizm alanında Almanca'nm son yıllarda en gözde dil olmasıdır. Durum böyleyken yabancı dil eğitim politikamızın farklı bir yön izlemesi, biz Alman Dili Eğitimcilerini şaşırtmaktadır. Devlet okullarında sadece İngilizce okutulması, Almanca'nın sa Anadolu Liseleri ve özel okullarda ikinci yabancı dil olarak müfredata alınması, Almanca'ya olan gereksinimine ters düşmektedir. Değinmek istediğimiz bir başka konu da Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavlarında yabancı dil bilgisinin tümüyle gözardı edilmesidir. Çünkü sadece filoloji ve yabancı dil bölümlerinde okumak isteyen öğrenciler dil sınavına tabi tutulmakta, diğer bölümleri tercih edenlere böyle bir uygulama yapılmamaktadır. Bu tutum yabancı dile karşı olan ilgiyi azaltmakta, ancak gerek duyulduğunda öğrenciler bunu okul dışındaki kurumlarda takviye etmektedirler. En büyük çarpıklık ise son yıllarda özellikle Alman Dili ve Eğitimi Anabilim Dallarında yaşanmaktadır. Bu bölümlerin sayısı gün geçtikçe artmaktadır, ama mezun olan öğretmen adayları ne yazık ki kendi alanlarında öğretmen olarak çalışma imkanı bulamamaktadırlar. Herşeye rağmen bu bölümler her yıl kontenjanlarını dolduran öğrencileri yetiştirmekten geri kalmazlar ve gelecek yıllar için öğretmenlik şansları giderek azalan adaylar yetiştirirler. Mezunlarımızın çoğu devletin istihdam ettiği ilkokul öğretmenliğine başvururlar, ama bu özel alana yönelik bilgi ve beceriye maalesef sahip değildirler. Ne yazık ki bu yıldan itibaren öğrencilerimiz bu uygulamadan da yararlanamamaktadırlar. Bundan dolayı genellikle ticaret ve turizm alanına yönelmek zorunda kaldıklarından, bu farklı çalışma alanlarına yönelik çoğu Alman Dili Eğitimi Anabilim Dallarında zorunlu seçmeli, seçmeli alan dersleri uygulamaya konulmaktadır. Eğer Eğitim Fakülteleri geleceğin iş adamlarını ve turizimcilerini yetiştireceklerse, bu Fakülteler gerçek amaçlarının dışına çıkıp başka Fakültelerin alanlarına kaymış olmazlarını, ve bu durum bir karmaşaya yol açmaz mı? Tüm bu gerçekler doğal olarak öğrencilerimizi etkilemekte, güdümlü çalışmalarını engellemekte, hatta onları hayal kırıklığına uğratmaktadır. Bu çelişkiler karşısında öğrencileri gelecekte birtakım değişmeler sonucu Almanca'nın yine önem kazanacağına, Almanca öğretmeni olarak görev yapabileceklerine inandırmak, sanıldığı kadar kolay değildir, özellikle Öğretim Elemanlarının da buna pek inanamadıkları göz önünde bulundurulursa. Özel sektörde faaliyet gösteren bazı kurumlar Almanca'nm önemini kavramış olmalılar ki, açtıkları kurslarla devletin yapamadığını yapıp, bu dile olan ihtiyacı karşılamaya çalışmaktadırlar, bu da öğretmenlk görevini yerine getirmek isteyen, başarıyla mezun olan öğrencilerimiz için kaçırılmaması gereken bir fırsattır. Yine de öğrencilerimizin büyük çoğunluğu kapıldıkları karamsarlıktan ve geleceğe yönelik korkularından kendilerini kurtaramadıkları için, derslere de gereken ilgiyi gösterememektedirler. Almanca ile ilgili bu sorunların çözülmesinde ve bu alana yönelik yapılacak tüm çalışmalarda devletin umarsızlığından dolayı en büyük görev biz eğitimcilere düşmektedir. Ancak olanaklarımız çok kısıtlı olduğundan, yine de devleti bu soruna duyarlı hale getirmek en önemli unsurdur ve bu arada yönetime olan inancımızı yitirmeden bilimsel çalışmalarımızı sürdürmemiz gerektiğine inanmaktayız. Öncelikle Almanca'nm Türkiye için öneminin tam anlamıyla vurgulanması, Almanca derslerinin nitelikli bir seviyede sunulması ve öğretmen yetiştiren tüm kurumların kapsamlı bir değişmeye tabi tutulması gerekmektedir. Eğer amacımız iyi Almanca eğitimi verebilecek adaylar yetiştirmekse program çalışmalarımızın tümünü bu yönde yoğunlaştırmalıyız. Bizce atılması gereken ilk adım tüm eğitim bölümlerinde okutulan Yöntem Bilim dersinin kapsamının ve içeriğinin amacına yönelik yeniden ele alınmasıdır. Ülkemizde var olan çoğu Alman Dili Eğitimi Anabilim Dallarında bu derse ayrılan zaman dilimi büyük farklılıklar göstermektedir. "Nasıl olsa Almanca öğretmeni olamayacaklar" varsayımından yola çıkarak, bu ders çoğunlukla beşinci yarıyıldan itibaren haftada en az iki, en çok dört saat okutulmakta, sekizinci yarıyıl ise öğretmenlik uygulamasına açık bırakılmaktadır. İncelemelerimiz sonucunda edindiğimiz bilgiye göre bir tek İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Eğitimi Bölümü Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalı'nda bu ders diğer Alman Dili Eğitimi Anabilim Dallarından farklı olarak ilk yarıyıldan itibaren tüm eğitim süresi boyunca okutulmakta ve öğrencilere öğretmenlikle ilgili gerekli temel bilgiler sunulmaktadır. Ancak ders saati tartışmalarından çok daha önemli olan konu, kuşkusuz bu dersin içeriğidir. En büyük sorunumuz ise, yurt dışında, özellikle de Almanya'da bu derse yönelik hazırlanmış olan özel kaynakçalarının yetersizliğidir. Bu durumda Türkiye'de bu tür malzemelerin yaygın bir şekilde bulunması da beklenilemez. Bir yandan bu tür yayınlara ulaşmanın zorlukları, diğer yandan verimli bir çalışmayı gerçekleştirecek insan potansiyelinin var olmayışı, bu dersin yüzeysel işlenmesine yol açmaktadır. Sağlıklı bir program geliştirebilmek için öncelikle bu alanda yazılmış eserlerin tam anlamıyla araştırılması gerekmektedir. Araştırmalarımız sonucunda tüm kaynakçaların teorik ve pratik bilgileri aktardıklarını, yalnız Yöntem Bilim dersine yönelik ayrıntılı bilgileri içermediklerini tespit ettik. Bu eksiklik, bu alanda ders veren öğretim elemanlarına büyük sorumluluklar yüklemektedir. Edindiğimiz bir başka izlenim de, bu bilgilerin ülkemiz koşullarına ve yüksek öğretim kuramlarımızın yapılarına göre yeniden düzenlenmelerinin gerekli olduğudur. Bundan başka, ders programlarının hazırlanmasında büyük yarar sağlayan yönlendirici ilkelerin saptanmasının kaçınılmaz olduğunu gördük. Genel yabancı dil derslerinin hazırlanmasında ve sunulmasında önemli rol oynayan bu yönlendirici ilkeler aynı zamanda Yöntem Bilim dersi için de yarar sağlamaktadır. Yöntemsel bazı ek ilkelerin de göz önünde bulundurulması, bu dersin yüksek öğretim kurumlarında daha verimli hale getirilmesini sağlayacaktır şüphesiz (Konu 2). Tüm bu verilerin değerlendirilmesi sonucunda Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalı'nda hazırlanan yeni bir Yöntem Bilim dersi taslağı bu çalışmanın asıl hedefini oluşturmaktadır. Bu taslağın anabaşlıklarınm incelenmesi ve öğretmen adaylarının bu konularda bilgi ve beceri sahibi olmaları henüz sağlam temelleri atılmamış bu dersin daha yararlı bir şekilde işlenmesini mümkün kılacaktır (Konu 3) Almanya'da son yıllarda bu alanda hazırlanmış olan ve Yöntem Bilim dersinin malzeme eksikliğine büyük ölçüde cevap veren bir proje çalışması, Türkiye koşullarına uyarlanmış ve böyle bir çalışma İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Eğitimi Bölümü Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalı'nm öğretim üyeleri tarafından gerçekleştirilmiştir, bu da bu alanda çalışma yapan diğer öğretim elemanlarına büyük ölçüde ışık tutacaktır. Yöntem Bilim dersinin ders taslağını, bu proje çalışmalarının sonucunda elde edilen birimlerle tamamlayıp onların izlediği yöntemsel yolu biz de takip etmekteyiz. Bu birimlerin hazırlanmasındaki asıl amaç, bu kaynaklar ile çalışacak öğretmenlerin, öğretim elemanlarının ve üniversite öğrencilerinin bağımsız olarak, kendi ön bilgi ve deneyimleriyle, bu birimler vasıtasıyla sunulan yeni bilgileri bütünlemeleridir. Öğrenciyi ön plana çıkaran bu tür uygulamaların ülkemiz eğitim sisteminde pek yaygın olmadığını dikkate alırsak, sunduğumuz yeni fikirler doğal olarak değişik gelecektir. Ama biz bazı köklü değişikliklerin gerçekleştirilmesinden yanayız. Tüm zorluklara rağmen yeni fikirlerimizin bizi başarıya ulaştıracağına, öğrencilerimizin derslere olan ilgilerini de artıracağına güvenmekteyiz. Ders taslağımız belirttiğimiz tüm konulara yönelik birer proje birimi ile eşleşmektedir. Bu birimlerin öğrencilerimizin bu alandaki çalışmalarını önümüdeki yıllarda daha da verimli kılacağına inandığımız içindir ki, çalışmalarımızı özellikle bu yönde yoğunlaştırmaya gayret ettik. Dönem başında öğrencilerimize sunacağımız dosyalar bir yarıyıla ait tüm konuların özetini kapsamaktadır ve her konuya yönelik ön bilgiler ders öncesi kendilerine aktarılacaktır. Daha sonra öğrenciler bu konuları kendi başlarına inceleyecek, derslerde birlikte tartışacak, bu birimlerden edindikleri bilgilerle kendi düşüncelerini bütünleştireceklerdir. Bu tarz çalışmalardaki asıl hedef, öğrencilerimizde pek yaygınlaşmamış olan bireysel çalışma tekniklerini kazandırmak ve onları ezbercilikten kurtarmaktır. Özellikle pratik yönü çok önemli olan Yöntem Bilim dersi için, öğrenci hazır sunulan bilgileri alıp değerlendirmek yerine, kendi çabalarıyla edindiği bilgi ve becerileri mesleki yaşamında uygulama imkanı bulacaktır. Bu farklı yaklaşıma bağlı olarak ölçme ve değerlendirme sisteminde de bir değişiklik yapma gereği duyduk. Vize ve final sınavları yerine öğrencilerimiz ders dosyaları ile kendilerine iletilen bazı araştırma konularından birini hazırlayıp derste sunabileceklerdir. Öğrencilerimizin bu derse ayrılan dönemler içerisinde öğretmenlik deneyimi kazanma şansları fazla olmadığı için, bu tür faliyetlerin diğer derslerde de yaygınlaştırılmasının Bu alanda önereceğimiz diğer konularsa, kurumsal ve siyasal desteği gerektirmektedir: Öğretmen yetiştiren kurumlar olarak Eğitim Fakülteleri, kendi bünyeleri içinde Uygulama Okulları oluşturabilirlerse, günümüzde yaşanan bazı sorunlar kendiliğinden ortadan kalkacak ve öğretmen adayları tüm eğitimleri süresince edindikleri teorik bilgileri hemen uygulama olanağına sahip olacaklardır. Ancak eğitim politikamızın bu denli sıkıntılar yaşadığı bir dönemde bu isteğimizin ancak gelecekte mümkün olabileceği kanısındayız. Ama belki de Eğitim Fakülteleri, özellikle Alman Dili Eğitimi Anabilim Dalları'nm ve Alman Kültür Enstitülerinin girişimleriyle Yöntem Bilim dersinin öğretim elemanlarını zaman zaman biraraya getirip, sempozyumlar ve seminerler aracılığıyla bilgi alışverişi ve aktarımında bulunmalarına imkan verebilirler. Bu girişimler, biz eğitimcilerin biraraya gelerek Almanca'nm gündemde olan sorunlarını tartışmamızı ve çözüm arayışı içerisine girmemizi sağlayacağından, iki taraftan da desteklenmesi gerektiğini düşünmekteyiz.
Studien zur literadur und kultur auffassung Friedrich Nietzsche und ihre wiederspiegelung in der Deutschen literadur anhand von Thomas Manns "Doktor Faustus"
(Uludağ Üniversitesi, 1995) Türker, Nilgün Manisa; Kelling, İngrid; Sosyal Bilimler Enstitüsü; Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı; Alman Dili Eğitimi Bilim Dalı
Avrupa düşüncesinde felsefeci Nietzsche'nin ayrı bir özelliği vardır. 19. yüzyıl Avrupası'nın bir geçiş döneminde yaşadı, geleneksel değerlerin ağından kurtulmak için eskimiş düşüncelerden sıyrılmanın, yeniyi yaşatmak için eskiyi öldürmenin gereğine inandı, bu görüşü savundu.._Nietzschexye göre yeni olan herşey sürekli bir değişim, gelişim içindedir. Şimdiye kadar düşünceler belli kurallara ve felsefe sistemle¬ rine bağlı kalıyordu ve bu da düşüncenin yerinde durması ve ilerlememesi demektir. 19. yüzyıla kadar Avrupa düşüncesinde önemli olan belli bir düzene, bir sisteme bağlı kalmak, bütün olayları, varlık oluşumlarını o açıdan görmektir. Değişmez değerler vardı Avrupa düşüncesinde ve görüşlerinde. Nietzsche bu değerleri kabul etmek istemedi, ona göre doğa olayları, insan düşüncelerinde düzenlenen ilkelere göre oluşmuyor. Düzenli düşünmek, belli ölçüler dışına çıkmamak yaratıcı bir insan için bir engel teşkil eder. İnsan yaşamında birtakım düzen dışı, yaratıcı, geliştirici atılımlar vardır. Bu ileri doğru atılımlar önceden belirlenmeyle bağdaşmaz. Avrupa'da NietzscheMen önce pek böyle düşünen olmadı. Spinoza, Kant, Hegel gibi düşünürler belli bir görüşle, değişmez bir düzene bağlanmakla düşünmenin en açık örneğini verdiler. Spinoza"nın, Kantsın, Hegel"in inandıkları gerçeklerin bir teki yoktur yaşadığımız olayların akışı içinde. Onlar düşünce evreninde vardırlar. Daha doğrusu, insan düşündükçe vardır onlar. Oysa, insan düşünse de, düşünmesede yaşam olayları kendi kendine gerçekleştiriyor. Doğa olayları insanlarla, insan düşüncelerine bağımlı değil-dir. Ancak, büyük düşünürler bu olayları neredeyse insana bağımlı kılmaya değin götürdüler. Berkley böyle yaptı. Düşündükçe var saydı evreni. İnsan düşüncesinin dışında, kendi başına buyruk bir nesnenin varlığına, gerçekliğine inanmadı. 19. yüzyıla gelinceye değin bunlar insanı etkiledi. Nietzsche ise, böyle bir düşünce akımının dışında kaldı. Nietzsche"nin düşüncelerinde bir çok iniş çıkışlar, sapmalar görülür. Onun düşüncelerindeki değişiklik, bol.. renklilik, belli bir ilkeye bağlanmasına engeldi. Nietzsche"nin yaşamı üç döneme ayrılır. Birinci, ikinci, üçüncü dönem adı verilen bir ayırım, kesin çizgilere, genel geçerliliği olan ölçülere dayanmaz. Antik çağla ilgili yapıtlarının yazıldığı döneme birinci ("Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik", "Die Philosophie im tragischen Zeitalter der Griechen"), Schopenhauer, Wagner etkisi altında kaldığı dönem ikinci ("Jenseits von Gut und Böse"), son yapıtlarını ortaya koyduğu dönem de üçüncü dönem olarak adlandırılır ("Also sprach Zarathustra" gibi). Nietzschexnin düşüncelerini içeren bütün yapıtları, yaşamın girinti çıkıntıları ile sıkı sıkıya ilgilidir. Bu bakımdan, onun yapıtlarını yaşamından, yaşamını yapıtlarından ayrı düşünemeyiz. Nietzsche Leipzig Üniversitesinde okurken Schopenhauersin "Die Welt als Wille und Vorstellung" (İstenç ve Tasarım Olarak Evren) adlı yapıtıyla tanışıyor. Bu yapıt, genç NietzscheNnin yaşamında en önemli dönemlerden birinin başlangıcıdır. Nietzsche büyük bir tutkuyla sarılıyor bu yapıta ve derinden etkisi altında kalıyor Schopenhauer"in. Nietzsche"de artık Schopenhauer gibi bir iyi-kötü çatışması olarak görüyor evreni, insanları ve olayları. Evren iki çelişik gücün boğuşma yeridir. Bu yapıtın etkisiyle kötümserliğe kapılıyorNietzsche; Dünya"ya, yaşama ve insanlara karamsar gözlerle bakıyor. Aşırı bir ulusçu oluyor. Felsefecinin gençlik yıllarında etkisi altında kaldığı başka bir isim de büyük müzisyen Richard Wagner dir. Bu olay Nietzsche için başka bir dönemdir. Ulusçuluğun yerini, sanat"in, felsefe"nin, insan yaratmalarının büyülü ışıkları alıyor. Bu yıllarda (1872) "Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik" (Musikinin Özünden Tragedyanın "Doğuşu) adlı yapıtını yayımlıyor. Bu yapıtta Nietzsche tragedyanın doğuşunu araştırıyor. Greklerin Apollo ve Dionysos adında iki tanrısı bu sanat türünün yaratıcısıdır. Dionysos bayramlarında, insanlar içer, eğlenir, kendilerinden geçer, önü alınmaz bir coşkunluğa kapılırlar. Bu coşkunluk içkiyle (şarapla) başlar. Coşkunluğa kapılan insan derin bir müzik uyumu içinde yaratıcılığın son sınırına varır, duyduğu acıyı, üzüntüyü, sevinci, bütün varlığını sarar, eyleme iten bir davranışla ortaya koyar. İnsan bu sınırsız, derin coşkunluğa iten müziktir. Müzik bu durumda bir yandan yaratıcı, bir yandan da insanın iç dünyasını aydınlatıcı, doğa düzeni içinde gerçekleştirici niteliktedir. İşte tragedyanın kaynağı bu sonsuz coşma, içerek kendin¬ den geçmedir. Zamanla tragedya gelişti, özünden uzaklaştı ve akıl ilkelerine dayanan bir sanat niteliği kazandı. Başlangıçta akıl ilkesi yoktu, sadece doğaya karşı sonsuz bir özenme, Dionysosça davranma vardı. İkinci sanat tanrısı Apollo dur. Apollo yontu sanatın dışa dönük, özünü biçimde bulan sanatın tanışıdır. Müzik içe dönüktü, uyumdu, yontu ise dışa dönüktü, özü biçimdir, görünüştür. Apollo için önemli olan ikinci ilke ölçüdür. Ölçü ile biçim, yontuda birleşen, onun gelişmesini sağlayan iki ana ilkedir. Tragedya"da müzikle heykel ayrılmaz bir bütünlük içerisindedir.Yaratmanın özünde acı duyma, sancı çekme (trajik olm) vardır. Ancak acı duyan, sancı çeken yaratabilir. Heykelle müzik, acı çeken, trajik olan insanın eserleridir. însan tragedyamda Apollo, Dionysos gibi tanrısal bir güçle donanır, kendi varlığının sınırlarını aşar. Nietzsche de insanlardan sınırlarını aşmalarını bekler. Bu bağlamda Nietzsche"ye göre sanatın iki kaynağı vardır. Biri eski anadolu tanrısı Dionysos"a, öteki Apollo"ya varır. Bu iki tanrı sanatın, yaratmanın, bilginin ana kaynağıdır. Nietzsche bu tür bir sanat anlayışına etkisi altında kaldığı Schopenhauer felsefesinden varır. Evreni bir tasarım olarak gören, onu bilinçsiz, göğü kapalı bir istencin yönetimi altına koyan, öyle yorumlayan Schopenhauer*e insanın kendi özünün bilincine varması, mutluluğa ulaşması için Dionysosça kendini aşması gerekir. Bu kolay bir iş değil. Bunu gerçek¬ leştirmenin yolu Nietzsche"ye göre ancak sanat yoluyla mümkün. İnsan, sanatla, güzellik eğilimiyle bu evreni yöneten bilinçsiz istencin egemenliğinden, yani kilisenin egemenliğin¬ den kurtulur. Sanatlar arasında insan en kolay bir atılımla kendini aşmayı sağlayan müziktir. Müzik, insanı kendi varlık sınırların ötesine geçirir, insan müzik ile kendini aşar ve istencin bütün baskılarından sıyrılır. istenç dışı bir uyum içinde kendi özüne ve mutluluğa ulaşır. Nietzsche"nin bu insan anlayışı,, en açık örneğini "Böyle söyledi Zerdüşt" adlı eserindeki "üstinsan" ("Übermensch") kavramında bulur. Üstinsan, çağını aşan, çevresini aydınla¬ tan, geleneksel iyi-kötü ahlak anlayışının dışında olan, gelecek kuşaklara ışık tutan bir aydınlık kaynağıdır, Nietz¬ sche "nin deyimiyle bir "şimşek" tir. Ancak üstinsanın ortaya çıkışı, birçokların batışını gerekli kılar. Nietzsche "Zerdüşt""ün başında, üstinsanın ortaya çıkışını açıklarken:"Ben, batmak ve kurban almak için ilkin yıldızların ötesinde bir neden aramayanları, günün birinde yeryüzü üstinsana kalsın diye kendilerini yeryüzüne kurban edenleri severim" (NIETZSCHE 1969a, 64), diyor. Üstinsanın ortaya çıkışı, eyleme atılışı, onun yolunda birçoklarının kendilerini adamalarına, onun uğrunda yok olmalarına bağlıdır. "Böyle söyledi Zerdüşt" adlı yapıtta işlenen konu bu üstinsan dır. Eser dört ana bölüme ayrılır. Her bölümde değişik insan davranışlarını konu edinen başlıkların toplamı seksen üçtür. Nietzsche, bu yapıtında Doğumdan aldığı bir konuyu (Zerdüşt eski bir İran peygamberi ve din kurucusudur) Batı'ya, yaşadığı çağa ve kendi düşüncelerine uygulayarak işlemiştir. Zerdüşt sıradan, başarısız, beceriksiz, güçsüz ve aptal insanlardan bıkmış, gönlünün uyarınca yaşamak, içini, yüreğinin sesini dinlemek için dağlara çekilmiştir. Bu süre içerisinde Zerdüşt kendini, yaratıcı gücünün özünü bulmuştur ve artık insanların arasına girmenin onlara yol göstermenin zamanı gelmiştir. Ancak insanlara yaptığı ilk konuşması başarısızlıkla sonuçlanmıştır. İnsanları oturmuş değer yargılardan uzaklaştırmak çok zor olacaktır ve Zerdüşt bu yolunda çok acı çekecektir. Nietzsche"nin "Üstinsan" anlayışı önce sanat sonra felsefe alanında etkili olmuştur. Görüşü, özellikle sanatı, özgün ve yüce yaratma eylemi diye gören düşüncelerin gelişmesine olanak sağlamış, ama öte yandan da, "Üstinsan" kavramını toplumsal bir görüşün, nasyonalsosyalizmin, odağı durumuna getirerek, başka ulusları küçümseyen, yalnız kendi ulusunu ve154 ırkını "dünya efendisi" olarak gören bir anlayışın ortaya çıkmasına neden olduğunu idda eden olmuştur. Nietzsche 'nin bu "Üstinsan" kuramının Darwin" in görüşleriyle hiç bir ilgisi yoktur. Nietzsche düşünceleri sanatsaldır. Üstinsanı sadece sanat dünyasında görmeliyiz, aksi taktirde Nietzsche "yi anlamamış oluruz. Nietzsche bu kavramıyla, güçlü tutkuları ve içgüdüleriyle bütün engelleri aşarak bizde hayranlık ve aynı zamanda dehşet uyandıran, önlerinde ürkmek mi, yoksa hayran olmak mı gerek tiğini kestiremediğimiz insanlardan sözediyor. Bu insanlar diğer insanların kendilerini aşmalarını ve gelişmelerini sağlayabilirler. Bu şekilde de modern bir sanat anlayışı ortaya çıkacaktır, evren gelişecektir ve tarih yenilenecektir. Nietzsche "ye göre yaşamın asıl amacı yaşamın sürdürülme sinde değil, ama yükseltilmesindedir. Bu da ancak sanat ile gerçekleşir. Ne var ki Nietzsche 'nin felsefesi birçok kişi tarafından yanlış anlaşılmıştır ve eleştirilmiştir. Lukac ve Adorno gibi isimler Nietzsche 'yi faşizme ve nasyonalsosyalizme ön ayak olmakla suçlamışlardır. Nitekim Hitler de Nietzsche 'nin "Üstinsan" gibi kavramlarından yararlanarak politikasını sürdürmüştür. İşte bu yanlışı ortaya koymak, Nietzsche "yi daha iyi ve doğru tanıtabilmek bu tezin başlıca amacıdır. Somut yaşamı en üstün değerlerden biri olarak benimseyen Nietzsche tüm batı metafiziğine mantıksal bakımdan son vermiştir. Nietzsche ile beraber yeni bir edebiyat anlayışı oluşmuştur. Schnitzler, Hoffmannstahl, Kraus, Rilke, Kafka ve Th. Mann gibi yazarlar kuşkusuz onun izinden yürümüşlerdir. Bu anlamda Nietzsche 20. yüzyıl modern edebiyatın öncüsüdür.155 Tezin 5. bölümü Th. Mann"ın "Doktor Faustus" adlı eseri ele alınmıştır. Schopenhauer ve Nietzsche "nin felsefesinden, Wagner "in müziğinden ve Tolstoi" un roman sanatından etkilenen Th. Mann bu romanıyla Nazi Almanyasını kınamaktadır. Kahra manının karakterini Nietzsche 'nin biyografisinden yararlanarak çizmiştir. Adrian Lever kühn ve Fr. Nietzsche 'nin birçok yönleri benzemektedir. Ancak Th. Mann 'ın başlıca amacı bir Nietzsche 'nin yaşantısını sunmaktan çok, tarihi yaşatmak ve faşizmin ortaya koyduğu manzarayı çizmek olmuştur. Faşizm şeytanca insan ruhunu ve böylece her türlü gelişimi yok etmektedir. Th. Mann Wagner ve Schopenhauer 'in etkisi altında kalan genç Nietzsche 'nin savunucusudur, ancak Nietzsche 'nin "Böyle sööyledi Zerdüşt" adlı yapıtında sergilediği "Ja-Philoso- phie'nin karşısında olduğunu açıkça ortaya koymaktadır, çünkü Th. Mann halen burjuvazinin ahlak kurallarına ve değer yargılarına bağlıdır. Bu bağlamda Th. Mann Nietzsche "nin Zerdüşt'ünü anlayamamıştır ve Nietzsche "den uzaklaşmıştır. Nietzsche kuşkusuz yirminci yüzyılın en önemli ve etkin isimlerden biridir. Nietzsche olmasaydı modern alman ede biyatı da olmazdı. Nietzsche "yi salt bir filozof olarak görmek yanlış olur, o herşeyden önce bir psikolog, bir tarih adamı, bir aforizma yazarı, bir denemeci ve ozandır. Her görüşü rağmen yaşama istenciyle dopdolu olan Nietz sche "nin düşüncelerinde bir tutarlılık, bir sistem aramak boşunadır. Onda durup dinlenmeyen bir düşünce devingenliği ve en son hakikate ve inanca bağlanmayışını görüyoruz. Onunla birlikte düşünmek de bu bakımdan hiç durmadan ve bağlanmadan düşünmek anlamına geliyor.
Theorie und praxis eines onomasiologischen phraseologiewörterbuchs Deutsch-Turkisch
(Uludağ Üniversitesi, 2000) Başar, Çiğdem; Ergenç, İclal; Sosyal Bilimler Enstitüsü; Yabancı Diller Eğitimi Ana Bilim Dalı; Alman Dili Eğitimi Bilim Dalı

Browse

Browsing by Department "Alman Dili Eğitimi Bilim Dalı"